اصطلاحات ارز دیجیتال؛ فرهنگ لغات مهم دنیای رمزارزها

دنیای ارزهای دیجیتال مانند اقیانوسی عمیق و پر رمز و راز است که برای شنا کردن در آن، باید اصول اولیه را بلد باشید. مجموعه اصطلاحات ارز دیجیتال، مانند یک فرهنگ لغتی است که هر سرمایه‌گذار، تریدر یا علاقه‌مند به این حوزه باید با آن‌ها آشنا شود. از مفاهیم ساده مثل «بلاکچین» تا اصطلاحات پیچیده‌تر مثل «شاردینگ» و «توکنومیکس»، این واژه‌ها کلید درک این دنیای نوآورانه‌اند. در این دایره‌المعارف ارز دیجیتال، مهم‌ترین اصطلاحات را در دسته‌بندی‌های مختلف با توضیحات جامع بررسی می‌کنیم تا راهنمای کاملی برای شما باشد.

چرا باید اصطلاحات ارز دیجیتال را یاد بگیریم؟

این فرهنگ لغت ارز دیجیتال، مانند نقشه راه عمل می‌کند تا به شما کمک کند که در این دنیای پیچیده گم نشوید. از اصطلاحات پایه‌ای مثل «کریپتو» و «بلاکچین» گرفته تا مفاهیم پیشرفته‌تر مثل «شاردینگ» و «الگوریتم اجماع»، هر کدام یک قطعه از پازل هستند که شناخت آن‌ها،‌ شما را حرفه‌ای‌تر می‌کند. این دایره‌المعارف ارز دیجیتال فقط شروع کار است؛ با تجربه و مطالعه بیشتر، این اصطلاحات برای شما مانند آب خوردن می‌شوند.

اصطلاحات پایه‌ای ارزهای دیجیتال

این‌ها ستون‌های اصلی دنیای کریپتو هستند که شناختشان برای هر تازه‌وارد ضروری است. اصطلاحاتی که به‌عنوان الفبای ورود به این بازار، باید کاملا با آن‌ها آشنا باشید.

• ارز دیجیتال (Cryptocurrency):
  ارز دیجیتال نوعی پول الکترونیکی است که در بستر بلاک‌چین قرار دارد و نیازی به واسطه‌هایی مثل بانک ندارد. معروف‌ترین نمونه‌اش بیت‌کوین است که در سال ۲۰۰۹ معرفی شد و راه را برای هزاران رمزارز دیگر باز کرد. این ارزها روی شبکه‌های غیرمتمرکز کار می‌کنند و تراکنش‌هایشان در بلاکچین ثبت می‌شود.
• صرافی ارز دیجیتال (Crypto Exchange):
  صرافی‌های ارز دیجیتال، پلتفرم‌هایی آنلاین هستند که به کاربران اجازه می‌دهند رمزارزها را بخرند، بفروشند یا با هم مبادله کنند. بایننس، کوین‌بیس و کراکن از معروف‌ترین‌ صرافی‌های دنیا هستند که هر کدام کارمزد و امکانات خاص خود را دارند.
• کریپتو (Crypto):
  کریپتو، اصطلاحی عامیانه و کوتاه‌شده برای ارزهای دیجیتال یا هر چیزی که است به این حوزه مربوط می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم «من در کریپتو سرمایه‌گذاری کردم»، منظور این است که با خرید ارزهای دیجیتال، وارد این بازار شده‌ام. این کلمه در مکالمه‌های روزمره کاربرد زیادی دارد.
• بلاکچین (Blockchain):
  بلاکچین یک سیستم ثبت اطلاعات است که مانند یک دفتر کل دیجیتال کار می‌کند و تراکنش‌ها را به صورت شفاف و تغییرناپذیر ذخیره می‌کند. هر «بلاک» شامل داده‌هایی مثل تاریخ و مقدار تراکنش است که به بلاک قبلی وصل می‌شود و یک زنجیره را تشکیل می‌دهد. این فناوری، قلب تپنده ارزهای دیجیتال مثل بیت‌کوین و اتریوم است.
• شبکه (Network):
  شبکه، به مجموعه کامپیوترها یا نودهایی گفته می‌شود که بلاکچین را اجرا و تراکنش‌ها را تأیید می‌کنند. این نودها با یکدیگر کار می‌کنند تا امنیت و شفافیت سیستم حفظ شود، بدون اینکه یک نهاد مرکزی کنترلی داشته باشد. مثلاً شبکه بیت‌کوین از هزاران نود در سراسر جهان تشکیل شده است.
• کلید خصوصی (Private Key):
  کلید خصوصی، یک رشته کد مخفی است که مثل رمز عبور به شما اجازه می‌دهد به رمزارزهای موجود در ولت خود دسترسی پیدا کنید. اگر این کلید را گم کنید یا کسی به آن دسترسی پیدا کند، دارایی‌های خود را از دست می‌دهید. پس باید خیلی خوب از این کلید مراقبت کنید. هیچ وقت نباید کلید خصوصی را با کسی به اشتراک بگذارید.
• کلید عمومی (Public Key):
  کلید عمومی، یک آدرس عمومي است که برای دریافت رمزارز از دیگران، به آن‌ها می‌دهید، دقیقا شبیه به شماره حساب بانکی. مثلاً وقتی بیت‌کوین می‌فرستید، از کلید عمومی گیرنده استفاده می‌کنید.

اصطلاحات معاملاتی و ترید

بعد از آشنایی با اصطلاحات پایه‌ای، باید با عباراتی که در دنیای ترید یا معامله با آن‌ها روبه‌رو می‌شوید هم آشنا باشید.

• اکسچنج (Exchange):
  اکسچنج همان صرافی است که محلی برای معامله رمزارزها فراهم می‌کند. صرافی می‌تواند به‌صورت متمرکز (مثل بایننس) یا غیرمتمرکز (مثل یونی‌سواپ) باشد. در این پلتفرم‌ها می‌توانید ارزهای فیات مثل دلار را به کریپتو تبدیل کنید یا رمزارزها را با هم عوض کنید. انتخاب اکسچنج مناسب، به امنیت، کارمزد و امکاناتش بستگی دارد.
• اردر خرید/فروش (Buy/Sell Order):
  اردر خرید یا فروش دستوری است که در صرافی ثبت می‌کنید تا یک رمزارز را با قیمت مشخص بخرید یا بفروشید. مثلاً می‌توانید بگویید «بیت‌کوین را در قیمت ۶۰ هزار دلار بخر» (Buy Order) یا «در ۶۵ هزار دلار بفروش» (Sell Order). این اردرها به دو نوع بازار (Market) و محدود (Limit) تقسیم می‌شوند.
• هولد (Hold):
  هولد یعنی نگهداری رمزارز. معمولاً به امید اینکه قیمت یک رمز ارز در آینده بالا برود، برخی از افراد این ارزها را هولد می‌کنند. این استراتژی برای کسانی مناسب است که به رشد بلندمدت یک پروژه اعتقاد دارند و نمی‌خواهند با نوسانات کوتاه‌مدت تصمیم بگیرند. مثلاً خیلی‌ها بیت‌کوین را از سال ۲۰۱۷ هولد کرده‌اند و سود خوبی هم از آن به‌دست آورده‌اند.
• فومو (FOMO):
  فومو مخفف “Fear of Missing Out” یا ترس از جا ماندن است؛ این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک رمزارز به ناگهان بالا می‌رود و همه شروع به خرید می‌کنند، چون نمی‌خواهند سود را از دست بدهند. این رفتار معمولاً احساسی است و می‌تواند باعث ضرر شود، چون بعد از فومو، اغلب قیمت‌ها افت می‌کنند. مثلاً در پامپ‌های سال ۲۰۲۱ خیلی‌ها با فومو ضرر کردند.
• پامپ و دامپ (Pump & Dump):
  پامپ و دامپ یک ترفند غیرقانونی است که در آن یک گروه، قیمت یک رمزارز را با خرید زیاد به‌صورت مصنوعی بالا می‌برند (پامپ) و بعد ناگهان می‌فروشند (دامپ) و از این نوسان،‌ سود می‌برند. این کار باعث می‌شود بقیه که دیر وارد این معامله شده‌اند، ضرر کنند. این کار اغلب در پروژه‌های کوچک و ناشناخته اتفاق می‌افتد. باید مراقب باشید که در دام این طرح‌ها نیوفتید.

اصطلاحات فنی ارزهای دیجیتال

این واژه‌ها به زیرساخت‌ها و تکنولوژی پشت رمزارزها مربوط می‌شوند.

• • قرارداد هوشمند (Smart Contract):
    قرارداد هوشمند یک برنامه کامپیوتری است که روی بلاکچین (مثل اتریوم) اجرا می‌شود و به‌صورت خودکار شرایط یک توافق را عملی می‌کند. مثلاً می‌تواند بگوید «اگر ۱ اتر بفرستید، ۱۰ توکن می‌گیرید»، این کار بدون نیاز به واسطه انجام می‌شود. این فناوری در دیفای و NFTها خیلی استفاده می‌شود.

• دیفای (DeFi):

• • امور مالی غیرمتمرکز مبتنی بر بلاکچین است که خدمات مالی مانند وام‌دهی، قرض‌گیری و معامله را بدون واسطه‌های سنتی مثل بانک ارائه می‌دهد. پروژه‌هایی مثل یونی‌سواپ و آوه از معروف‌ترین پلتفرم‌های دیفای هستند که با قراردادهای هوشمند کار می‌کنند. این سیستم به‌خاطر شفافیت و دسترسی آزاد، خیلی محبوب شده است.
  • شاردینگ (Sharding):
    شاردینگ روشی برای افزایش مقیاس‌پذیری بلاکچین است که داده‌ها را به بخش‌های کوچک‌تر (شارد) تقسیم می‌کند تا پردازش سریع‌تر انجام شود. مثلاً به‌جای اینکه همه نودها، همه تراکنش‌ها را پردازش کنند، هر گروه یک بخش را بررسی می‌کند. اتریوم، از شاردینگ برای حل مشکل سرعت خود استفاده می‌کند.
  • الگوریتم اجماع (Consensus Algorithm):
    الگوریتم اجماع روشی است که شبکه برای تأیید تراکنش‌ها و توافق روی یک نسخه از بلاکچین استفاده می‌کند. معروف‌ترین‌ الگوریتم‌ها، اثبات کار (PoW) مثل بیت‌کوین و اثبات سهام (PoS) مثل اتریوم ۲.۰ هستند. این الگوریتم‌ها امنیت و غیرمتمرکز بودن سیستم را تضمین می‌کنند.
  • ماینینگ (Mining):
    ماینینگ فرآیند تأیید تراکنش‌ها و ساخت بلاک جدید در بلاکچین است که با حل معادلات پیچیده انجام می‌شود. ماینرها با دستگاه‌های قوی (مثل ASIC) کار می‌کنند و پاداش می‌گیرند، مثل بیت‌کوین. این کار امنیت شبکه را تأمین می‌کند، ولی برق زیادی هم مصرف می‌کند.
  • ماینینگ پول (Mining Pool):
    ماینینگ پول گروهی از ماینرها هستند که قدرت پردازش دستگاه‌های آن‌ها را با هم ترکیب می‌کنند تا تراکنش‌ها را سریع‌تر تأیید کنند و بلاک بسازند. پاداش ماینینگ بین اعضا براساس میزان مشارکت تقسیم می‌شود، که برای ماینرهای کوچک سودآورتر است.
  • لایه ۱ (Layer 1):
    لایه ۱، به بلاکچین اصلی اشاره دارد، مثل بیت‌کوین یا اتریوم، که همه تراکنش‌ها را مستقیم پردازش می‌کند. این لایه، پایه تکنولوژی کریپتوهاست، ولی گاهی به‌خاطر شلوغی، کند می‌شود. به‌همین خاطر راه‌حل‌های لایه ۲ به وجود آمده‌اند.
  • لایه ۲ (Layer 2):
    لایه ۲، راه‌حل‌هایی است که روی لایه ۱ ساخته می‌شوند تا سرعت و هزینه‌ها را بدون تغییر بلاکچین اصلی، بهتر کنند. مثلاً لایتنینگ نتورک، برای بیت‌کوین تراکنش‌ها را خارج از زنجیره، پردازش می‌کند و فقط نتیجه را ثبت می‌کند. این روش برای مقیاس‌پذیری خیلی مهم است.
  • هاردفورک (Hard Fork):
    هاردفورک تغییری بزرگ در پروتکل بلاکچین است که با نسخه قدیمی سازگار نیست و دو زنجیره جدا می‌سازد. مثلاً بیت‌کوین کش، از هاردفورک بیت‌کوین به وجود آمد. این اتفاق معمولاً به‌خاطر اختلاف نظر در جامعه رخ می‌دهد.
  •   سافت فورک (Soft Fork):
    سافت فورک به‌روزرسانی است که با نسخه قبلی سازگار است و زنجیره را یکی نگه می‌دارد. مثلاً آپدیت‌هایی در بیت‌کوین که قوانین را سخت‌تر کرده‌اند، سافت فورک بودند. این تغییرات معمولاً برای بهبود عملکرد انجام می‌شوند.

• استیک کردن (Staking):

استیک کردن یعنی رمزارز خود را در شبکه قفل کنید تا از آن پشتیبانی کنید و در عوض سود بگیرید. مثلاً در اتریوم ۲.۰ می‌توانید اتر استیک کنید و پاداش سالانه بگیرید. این روش در الگوریتم اثبات سهام رایج است و جای ماینینگ را می‌گیرد.

اصطلاحات مربوط به امنیت

امنیت در کریپتو حیاتی است و این اصطلاحات به محافظت از دارایی‌های شما کمک می‌کنند.

• • کیف پول (Wallet):
    کیف پول، ابزاری است برای ذخیره و مدیریت رمزارزها که می‌تواند به شکل نرم‌افزاری (مثل متامسک) یا سخت‌افزاری (مثل لجر) باشد. نوع سرد (آفلاین) امن‌تر است چون به اینترنت وصل نیست، ولی نوع گرم برای دسترسی سریع مناسب‌تر است. انتخاب کیف پول، به نیاز و سطح امنیت شما بستگی دارد.
  • فیشینگ (Phishing):
    فیشینگ نوعی حمله سایبری است که در آن کلاهبردارها با جعل سایت‌ها یا ایمیل‌های رسمی، سعی می‌کنند اطلاعات حساس شما مانند کلید خصوصی را بدزدند. مثلاً ممکن است یک لینک جعلی از صرافی، برای شما بفرستند و بخواهند که وارد حساب شوید. پس همیشه باید آدرس سایت را چک کنید تا فریب نخورید.
  • اسکم (Scam):
    اسکم، به پروژه‌ها یا افرادی گفته می‌شود که با وعده‌های دروغین (مثل سودهای نجومی) پول شما را می‌دزدند. مثلاً یک ICO تقلبی راه می‌ندازند و بعد از جمع کردن سرمایه، غیبشان می‌زند. تحقیق قبل از سرمایه‌گذاری، بهترین راه جلوگیری از اسکم است.
  • تأیید دو مرحله‌ای (2FA):
    تأیید دو مرحله‌ای، لایه امنیتی اضافه‌ای است که علاوه بر رمز عبور، یک کد موقت (مثلاً از گوگل آتنتیکیتور) هم از شما می‌خواهد. این روش، هک کردن حساب را خیلی سخت‌تر می‌کند و در همه صرافی‌ها و والت‌ها پیشنهاد می‌شود. حتماً آن را فعال کنید تا دارایی‌هایتان در امنیت بماند.
  • KYC (Know Your Customer)

        KYC فرآیند احراز هویت در صرافی‌هاست که در طی آن از شما مدارک شناسایی مثل پاسپورت می‌خواهند   تا مطمئن شوند شما فردی واقعی هستید. این کار برای جلوگیری از پولشویی و کلاهبرداری اجباری شده، ولی بعضی‌ها به خاطر حریم خصوصی، آن را خیلی دوست ندارند. صرافی‌های متمرکز، معمولاً KYC دارند.

مفاهیم سرمایه‌گذاری و پروژه‌ها

این اصطلاحات به جنبه‌های مالی و پروژه‌های کریپتو مربوط می‌شوند و باید آن‌ها را خوب بشناسید.

• ایردراپ (Airdrop):
  ایردراپ روشی تبلیغاتی است که در طی آن پروژه‌ها، توکن‌های رایگان به کاربرا می‌دهند تا توجه آن‌ها را جلب کنند. مثلاً ممکن است بگویند «والت خود را وصل کن و ۵ توکن بگیر». ولی گاهی اسکم‌ها هم از این روش سوءاستفاده می‌کنند. همیشه قبل از شرکت در یک ایردراپ، خوب در مورد آن پروژه تحقیق کنید.
• وایت پیپر (White Paper):
  وایت پیپر، سندی رسمی است که پروژه‌های کریپتو، اهداف، تکنولوژی و برنامه‌های خود را در آن توضیح می‌دهند. مثلاً وایت پیپر بیت‌کوین توسط ساتوشی ناکاموتو نوشته شده و پایه این صنعت را گذاشته است. خواندن این سند به شما کمک می‌کند که ببینید یک پروژه، ارزش سرمایه‌گذاری دارد یا خیر.
• توکنومیکس (Tokenomics):
  توکنومیکس به اقتصاد یک توکن اشاره دارد. مثل عرضه کل، نحوه توزیع و کاربرد آن. مثلاً اگر یک توکن عرضه محدودی داشته باشد، ممکن است با تقاضا، قیمتش بالا برود. تحلیل توکنومیکس برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری خیلی مهم است.
• ICO (Initial Coin Offering):
  ICO یه روش جمع‌آوری سرمایه‌ است که در آن،‌ پروژه‌ها توکن‌های خود را قبل از راه‌اندازی، می‌فروشند. مثل IPO در بازار سهام. ولی در اینجا این فروش غیرمتمرکز است و ریسک بالایی دارد، چون قانون‌گذاری کمتری وجود دارد. خیلی از ICOهای ۲۰۱۷ سودهای خوبی داشتند، ولی خیلی‌ از آن‌ها هم اسکم بودند.
• IDO (Initial DEX Offering):
  IDO مثل ICO است، ولی در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) برگزار می‌شود و معمولاً شفاف‌تر است. پروژه‌ها توکن‌های خود را از طریق پلتفرم‌هایی مانند پنکیک‌سواپ عرضه می‌کنند. این روش بین پروژه‌های دیفای، خیلی محبوب شده است.

اصطلاحات متفرقه و کاربردی

• ساتوشی (Satoshi):
  ساتوشی کوچک‌ترین واحد بیت‌کوین است، مثل سنت برای دلار، که به اسم خالق بیت‌کوین (ساتوشی ناکاموتو) نام‌گذاری شده است. مثلاً ۰.۰۰۰۰۰۰۰۱ بیت‌کوین برابر یک ساتوشی است و برای تراکنش‌های خیلی ریز استفاده می‌شود. این اصطلاح، دربحث‌های تکنیکی و محاسبات بیت‌کوین زیاد به کار می‌رود.
• آلت‌کوین (Altcoin):
  آلت‌کوین به هر رمزارزی جز بیت‌کوین گفته می‌شود، مثل اتریوم، ریپل یا لایت‌کوین که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. این کوین‌ها معمولاً سعی می‌کنند با نوآوری یا کاربرد متفاوت از بیت‌کوین رقابت کنند. بعضی‌ از این آلت‌کوین‌ها موفق شده‌اند، ولی خیلی‌ از آن‌ها هم به مرور گمنام شده‌اند.
• شت کوین (Shitcoin):
  شت کوین به رمزارزهایی گفته می‌شود که معمولاً ارزش واقعی یا کاربرد خاصی ندارند و بیشتر برای سودجویی سریع یا شوخی ساخته شده‌اند. این کوین‌ها اغلب در پامپ و دامپ‌ها استفاده می‌شوند و بعد از یک رشد کوتاه‌مدت، قیمتشان سقوط می‌کند و سرمایه‌گذارها را با ضرر تنها می‌گذارند.
• میم کوین (Meme Coin):
  میم کوین‌ها رمزارزهایی هستند که براساس شوخی یا میم‌های اینترنتی ساخته شده‌اند، مثل دوج‌کوین که با لوگوی یک سگ معروف شد. این کوین‌ها گاهی به لطف حمایت سلبریتی‌ها یا جو بازار رشد می‌کنند.
• توکن (Token):
  توکن، یک واحد دیجیتال روی بلاکچین است که معمولاً کاربرد خاصی در یک پروژه دارد، مثل پرداخت یا رأی‌گیری. برخلاف کوین‌ها (مثل بیت‌کوین) که بلاکچین مستقل دارند، توکن‌ها روی بلاکچین‌های موجود (مثل اتریوم) ساخته می‌شوند. مثلاً توکن UNI برای یونی‌سواپ است.
• بازار گاوی (Bull Market):
  بازار گاوی وقتی است که قیمت رمزارزها رو به رشد و صعودی است و همه با خوش‌بینی خرید می‌کنند. این دوره معمولاً با افزایش حجم معاملات و شکستن ATH (بالاترین قیمت) همراه است، مثل رالی بیت‌کوین در سال۲۰۲۱. اسم «گاوی» از حمله رو به بالای گاو با شاخ‌هایش گرفته شده است.
•   بازار خرسی (Bear Market):
  بازار خرسی یعنی قیمت‌ها رو به کاهش و نزولی هستند و ترس در بازار غالب است، که باعث فروش زیاد می‌شود. این دوره، اغلب با افت مارکت کپ و حجم کم معاملات دیده می‌شود، مثل افت بازار کریپتو در سال ۲۰۱۸. اسم «خرسی» از ضربه رو به پایین خرس با پنجه‌هایش گرفته شده است.
• مارکت کپ (Market Cap):
  مارکت کپ یک رمز ارز، یا ارزش بازار آن رمزارز است که از ضرب قیمت آن در تعداد کوین‌های در گردش به‌دست می‌آید. مثلاً اگر بیت‌کوین ۶۰ هزار دلار باشد و ۱۹ میلیون کوین در گردش داشته باشد، مارکت کپ آن ۱.۱۴ تریلیون دلار است. این معیار نشان‌دهنده اندازه و اهمیت یک پروژه‌ست.
•   شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index):
  این شاخص احساسات بازار را اندازه می‌گیرد و از ۰ (ترس شدید) تا ۱۰۰ (طمع شدید) رتبه‌بندی می‌شود. از داده‌هایی مثل نوسانات و حجم معاملات استفاده می‌کند تا بگوید که الان وقت خرید یا فروش است. مثلاً ترس زیاد یعنی بازار ارزون است و طمع یعنی ممکن است که حباب باشد.
• سواپ (Swap):
  سواپ یعنی تبادل مستقیم یک رمزارز با یک رمزارز دیگر، بدون نیاز به فروختن به فیات. مثلاً در یونی‌سواپ می‌توانید اتریوم را با توکن USDT عوض کنید. این روش در صرافی‌های غیرمتمرکز، سریع و محبوب است.
•   دامیننس (Dominance):
  دامیننس یا تسلط، نشان می‌دهد که یک رمزارز (معمولاً بیت‌کوین)، چند درصد از کل ارزش بازار را دارد. مثلاً اگر دامیننس بیت‌کوین ۵۰٪ باشد، نصف ارزش بازار کریپتو مال آن است. این شاخص برای پیش‌بینی روند بازار استفاده می‌شود.
• معامله همتابه‌همتا (P2P-Peer-to-Peer)

معامله همتا‌به‌همتا یعنی خریدوفروش رمزارز به‌صورت مستقیم و بدون نیاز به صرافی متمرکز. این روش حریم خصوصی بیشتری دارد و در جاهایی که صرافی‌ها محدودیت‌های زیادی دارند محبوب است.

تیم تحریریه آبان تتر

درباره نویسنده