استیبل‌کوین‌های الگوریتمی چیست و چرا بعضی از آنها شکست خوردند

تصور کنید یک مهندس معماری تصمیم بگیرد آسمان‌خراشی بسازد که هیچ ستون فولادی یا بتنی ندارد. در عوض، این ساختمان غول‌پیکر قرار است تنها با استفاده از یک سیستم پیچیده از ژیروسکوپ‌ها، وزنه‌های تعادلی و الگوریتم‌های کامپیوتری، تعادل خود را در برابر باد و طوفان حفظ کند. اگر این ایده موفق شود، یک شاهکار مهندسی و نمادی از کارایی خواهد بود. اما اگر شکست بخورد، فروپاشی آن فاجعه‌بار خواهد بود. این داستان، دقیقاً سرنوشت استیبل کوین الگوریتمی است.

در دنیای ارزهای دیجیتال، استیبل کوین‌ها نقش لنگرگاه امن را در یک اقیانوس پرتلاطم ایفا می‌کنند. اما ایده «استیبل کوین الگوریتمی»، یک رویا و هدف مقدس برای بسیاری از توسعه‌دهندگان بود: ساختن یک دلار دیجیتال که نه به یک شرکت متمرکز و حساب‌های بانکی مخفی آن، و نه به وثیقه‌های سنگین و ناکارآمد، بلکه تنها به قدرت کدهای هوشمند و الگوریتم‌های ریاضی متکی باشد. این ایده، نویدبخش یک سیستم مالی کاملاً غیرمتمرکز، شفاف و بهینه بود.

اما تاریخ به ما نشان داد که این رویای زیبا می‌تواند به یک کابوس تبدیل شود. فروپاشی‌های دیدنی برخی از این پروژه‌ها، میلیاردها دلار سرمایه را نابود کرد و درس‌های تلخی را برای کل اکوسیستم به همراه داشت. در این راهنمای جامع، ما به کالبدشکافی این ایده جذاب و خطرناک می‌پردازیم. به زبانی ساده توضیح می‌دهیم که استیبل کوین چیست، مدل الگوریتمی آن چگونه کار می‌کند، چرا برخی از بزرگترین نمونه‌های آن با شکست استیبل کوین مواجه شدند و چه آینده‌ای در انتظار این فناوری است.

نکات کلیدی

• استیبل کوین‌ها ابزار حفظ ثبات در بازار پرنوسان کریپتو هستند.

• استیبل کوین الگوریتمی بدون وثیقه واقعی، با الگوریتم و توکن حاکمیتی کار می‌کند.

• تفاوت اصلی: غیرمتمرکز بودن، شفافیت بیشتر، کارایی سرمایه بالاتر، ریسک طراحی و اعتماد شدیدتر.

• مکانیزم رایج: آربیتراژ و سوزاندن/ضرب کردن توکن برای حفظ قیمت ۱ دلار.

• ضعف اصلی: وابستگی کامل به اعتماد بازار.

• خطر کلیدی: «گرداب مرگ» و فروپاشی همزمان استیبل کوین و توکن حاکمیتی.

• نمونه‌های شکست: TerraUSD/Luna و Iron Finance.

• ریسک‌ها: شکست الگوریتم، از بین رفتن اعتماد، فشارهای نظارتی.

• آینده محتمل: مدل‌های ترکیبی و بیش‌ازحد وثیقه‌گذاری مانند Frax.

استیبل کوین چیست؟

قبل از ورود به دنیای پیچیده الگوریتم‌ها، بیایید یک قدم به عقب برگردیم و این سوال را مطرح کنیم: استیبل کوین چیست؟ به زبان ساده، استیبل کوین نوعی ارز دیجیتال است که تلاش می‌کند تا ارزش خود را به یک دارایی پایدار در دنیای واقعی، معمولاً دلار آمریکا، وابسته (Peg) و برابر نگه دارد. هدف اصلی آن‌ها، ترکیب بهترین ویژگی‌های دو جهان است: ثبات و قابلیت پیش‌بینی پول سنتی، با سرعت، شفافیت و دسترسی جهانی ارزهای دیجیتال.

این ارزها به عنوان یک ابزار حیاتی در بازار کریپتو عمل می‌کنند و به معامله‌گران اجازه می‌دهند تا:

• از نوسانات شدید بازار در امان بمانند.
• ارزش سودهای خود را به یک واحد پایدار تبدیل کنند.
• دارایی‌ها را به سرعت و با هزینه کم بین صرافی‌ها جابجا کنند.

استیبل کوین الگوریتمی چیست؟

یک استیبل کوین الگوریتمی، نوع خاص و پیشرفته‌ای از استیبل کوین است که برای حفظ وابستگی قیمت خود به دلار، به جای تکیه بر وثیقه‌های مستقیم (مانند دلار واقعی در بانک)، عمدتاً از الگوریتم‌ها، قراردادهای هوشمند و انگیزه‌های اقتصادی استفاده می‌کند.

این مدل را این‌طور تصور کنید: اگر یک استیبل کوین سنتی مانند تتر (USDT) شبیه به یک «کارت هدیه» است که به ازای آن، پول نقد واقعی در صندوق فروشگاه وجود دارد، یک استیبل کوین الگوریتمی شبیه به یک ربات مالی هوشمند است که تلاش می‌کند با خرید و فروش مداوم «اعتبار فروشگاه» در بازار آزاد و با استفاده از یک ابزار کمکی (یک توکن دیگر)، قیمت آن اعتبار را همواره ثابت نگه دارد. این رویکرد، به دنبال حذف نیاز به وثیقه‌های فیزیکی و ایجاد یک سیستم کاملاً خودکار و بهینه از نظر سرمایه است.

پیشنهاد مطالعه: قراردادهای هوشمند و تمام نکات آن را اینجا بخوانید!

تفاوت استیبل کوین الگوریتمی با استیبل کوین های سنتی

نحوه عملکرد استیبل کوین های الگوریتمی

اگرچه مدل‌های مختلفی وجود دارد، اما معروف‌ترین و البته بدنام‌ترین مدل، سیستم دو-توکنی است که توسط Luna Terra به شهرت رسید. برای درک این مدل، باید با دو بازیگر اصلی آن آشنا شویم:

1. استیبل کوین (UST): توکنی که قرار است ارزش آن همیشه برابر با 1 دلار باشد.
2. توکن حاکمیتی/نوسانی (LUNA): توکنی که وظیفه آن جذب نوسانات و حفظ ثبات UST است. قیمت این توکن آزادانه در بازار نوسان می‌کند.

الگوریتم پایدارسازی این سیستم بر پایه یک مکانیزم ساده آربیتراژ و «سوزاندن و ضرب کردن» (Burn and Mint) کار می‌کند:

• زمانی که قیمت UST از 1 دلار کمتر می‌شود (مثلاً 0.98$): پروتکل به کاربران انگیزه می‌دهد تا 1 واحد UST (به ارزش 0.98 دلار) را به سیستم بدهند و آن را بسوزانند. در ازای آن، پروتکل به آن‌ها معادل 1 دلار از توکن LUNA که به تازگی «ضرب» یا ایجاد کرده است، پاداش می‌دهد. این کار باعث می‌شود کاربر 0.02 دلار سود کند. این فرآیند، عرضه UST را در بازار کاهش داده و قیمت آن را به سمت 1 دلار بازمی‌گرداند.
• زمانی که قیمت UST از 1 دلار بیشتر می‌شود (مثلاً 1.02$): پروتکل به کاربران انگیزه می‌دهد تا معادل 1 دلار از توکن LUNA را به سیستم داده و آن را بسوزانند. در ازای آن، پروتکل 1 واحد UST جدید (به ارزش 1.02 دلار) به آن‌ها می‌دهد. این کار نیز 0.02 دلار سود برای کاربر به همراه دارد و با افزایش عرضه UST، قیمت آن را به سمت 1 دلار کاهش می‌دهد.

این حرکت دائمی بین دو توکن، در شرایط عادی بازار، به زیبایی کار می‌کند و قیمت را ثابت نگه می‌دارد.

 یک استیبل کوین الگوریتمی مانند UST، ثبات خود را نه از طریق وثیقه مستقیم، بلکه از طریق یک مکانیزم آربیتراژ هوشمند با یک توکن نوسانی وابسته (مانند LUNA) به دست می‌آورد. این مدل، بسیار کارآمد اما ذاتاً شکننده است.

پیشنهاد مطالعه: تفاوت دو استیبل کوین دای و تتر را بخوانید!

دلایل شکست برخی استیبل کوین های الگوریتمی

نقطه ضعف مرگبار این سیستم زیبا، وابستگی کامل آن به «اعتماد» بازار به توکن نوسانی (LUNA) است. اگر این اعتماد از بین برود، کل سیستم وارد یک چرخه مرگبار به نام «گرداب مرگ» (Death Spiral) می‌شود.

مراحل گرداب مرگ:

1. شوک اولیه: یک فروش بسیار بزرگ و ناگهانی UST در بازار، قیمت آن را کمی از 1 دلار پایین می‌آورد (مثلاً 0.98$).
2. آربیتراژ و فشار فروش: آربیتراژگران طبق معمول وارد عمل می‌شوند: آن‌ها شروع به سوزاندن UST برای به دست آوردن LUNA می‌کنند تا از اختلاف قیمت سود ببرند.
3. سقوط قیمت لونا: این فرآیند، حجم عظیمی از LUNA جدید را وارد بازار می‌کند و باعث سقوط شدید قیمت LUNA می‌شود.
4. بحران اعتماد: با سقوط قیمت LUNA، سرمایه‌گذاران به این نتیجه می‌رسند که دیگر وثیقه کافی برای پشتیبانی از UST وجود ندارد. اعتماد به کل سیستم از بین می‌رود.
5. فرار بزرگ: دارندگان UST با وحشت شروع به فروش USTهای خود می‌کنند تا از زیان بیشتر جلوگیری کنند. این کار قیمت UST را باز هم پایین‌تر می‌آورد.
6. تکرار چرخه: فشار فروش بیشتر بر روی UST، به معنای نیاز به ضرب کردن و فروش حجم بیشتری از LUNA است که قیمت آن را به سمت صفر میل می‌دهد.

این چرخه بازخورد منفی، در عرض چند روز می‌تواند یک اکوسیستم چند میلیارد دلاری را به طور کامل نابود کند. این دقیقاً همان اتفاقی است که منجر به بزرگترین شکست استیبل کوین در تاریخ شد.

نمونه‌های معروف شکست خورده استیبل کوین های الگوریتمی

• TerraUSD و Luna: این بزرگترین و معروف‌ترین نمونه است. در ماه می 2022، این اکوسیستم 40 میلیارد دلاری در کمتر از یک هفته به طور کامل فروپاشید و باعث یک بحران بزرگ در کل بازار کریپتو شد. این رویداد که توسط تمام رسانه‌های معتبر جهان مانند Bloomberg پوشش داده شد، ضعف‌های بنیادین مدل الگوریتمی خالص را به همگان نشان داد.
• Iron Finance: یک نمونه کوچکتر اما مهم که در سال 2021 رخ داد. این پروژه نیز از یک مدل مشابه دو-توکنی استفاده می‌کرد و با از بین رفتن اعتماد، دچار «گرداب مرگ» شد و ارزش توکن حاکمیتی آن (TITAN) تقریباً به صفر رسید.

ریسک‌ها و خطرات سرمایه‌گذاری در استیبل کوین های الگوریتمی

• ریسک پروتکل: اصلی‌ترین ریسک استیبل کوین الگوریتمی، این است که مدل اقتصادی آن در شرایط بحرانی بازار، کارایی خود را از دست بدهد و دچار فروپاشی شود.
• ریسک وابستگی به اعتماد: این سیستم‌ها به شدت «بازتابی» (Reflexive) هستند. یعنی اعتماد باعث ثبات می‌شود و ثبات باعث اعتماد. اما کوچکترین ترک در دیوار اعتماد می‌تواند به سرعت کل سازه را فرو بریزد.
• ریسک نظارتی: به دلیل فروپاشی‌های بزرگ، این نوع از استیبل کوین‌ها به شدت زیر ذره‌بین نهادهای نظارتی در سراسر جهان قرار گرفته‌اند و آینده آن‌ها با ابهامات قانونی زیادی روبروست.

 بزرگترین ریسک یک استیبل کوین الگوریتمی، «گرداب مرگ» است. یک چرخه بازخورد منفی که در آن، از بین رفتن اعتماد به سیستم، باعث سقوط همزمان هر دو توکن پایدار و نوسانی شده و کل اکوسیستم را نابود می‌کند.

پیشنهاد مطالعه: مقایسه کامل دو استیبل کوین معروف بازار: USDT-USDC

آینده استیبل کوین های الگوریتمی و درس‌های آموخته شده

آیا شکست استیبل کوین Terra به معنای پایان راه برای این ایده بود؟ نه کاملاً. این رویداد، درس‌های بسیار مهمی را به همراه داشت و باعث تکامل این ایده شد. آینده این فضا احتمالاً در مدل‌های «ترکیبی» (Hybrid) و «بیش از حد وثیقه‌گذاری شده» نهفته است.

پروژه‌های جدیدتر مانند Frax Finance با توکن (FXS)، به جای تکیه صرف بر الگوریتم، از یک مدل ترکیبی استفاده می‌کنند. بخشی از پشتوانه استیبل کوین آن‌ها (FRAX) از وثیقه‌های واقعی (مانند USDC) و بخش دیگر آن به صورت الگوریتمی و با استفاده از توکن حاکمیتی (FXS) تأمین می‌شود. این رویکرد، ثبات مدل‌های سنتی را با کارایی سرمایه مدل‌های الگوریتمی ترکیب کرده و بسیار مقاوم‌تر به نظر می‌رسد. به نظر می‌رسد آینده متعلق به این مدل‌های هوشمندانه‌تر و محافظه‌کارتر است.

جمع‌بندی

در نهایت، استیبل کوین الگوریتمی یک آزمایش بزرگ و جسورانه در مسیر رسیدن به یک دلار دیجیتال کاملاً غیرمتمرکز و کارآمد بود. اگرچه نمونه‌های اولیه آن مانند Luna Terra با یک شکست استیبل کوین بزرگ مواجه شدند و ریسک استیبل کوین های خالص را به همگان نشان دادند، اما این ایده همچنان زنده است. درس‌های آموخته‌شده از این شکست‌ها، راه را برای نسل جدیدی از استیبل کوین‌های ترکیبی و مقاوم‌تر هموار کرده است. برای یک سرمایه‌گذار، درک تفاوت بین مدل‌های مختلف استیبل کوین و آگاهی از ریسک‌های هر کدام، کلید اصلی برای تصمیم‌گیری آگاهانه و محافظت از سرمایه در این دنیای همیشه در حال تکامل است.