در سال‌های اخیر با رشد استفاده از رمزارزها در ایران، کلاهبرداری‌های دیجیتال هم شکل‌های تازه‌ای پیدا کرده‌اند. یکی از خطرناک‌ترین روش‌ها، فیشینگ رمزارز و حملات مهندسی اجتماعی است؛ ترفندهایی که در آن مجرمان سایبری با جعل هویت، صفحات پرداخت یا پیامهای رسمی، اطلاعات کاربران را سرقت می‌کنند. تفاوت این حملات در ایران با دیگر کشورها این است که بیشتر آن‌ها در بستر پیامرسانها و صفحات جعلی صرافی‌های داخلی اتفاق می‌افتد و قربانیان معمولا پس از وقوع، راهی برای بازگرداندن دارایی خود ندارند. آگاهی از روشهای فیشینگ و یادگیری چند اقدام ساده حفاظتی می‌تواند تا حد زیادی امنیت دارایی‌های دیجیتال کاربران ایرانی را حفظ کند.
نکات کلیدی
- فیشینگ رمزارز یکی از رایج‌ترین روشهای سرقت دارایی دیجیتال در ایران است و معمولا از طریق صفحات جعلی پرداخت یا لینکهای مشابه صرافیها انجام می‌شود.
- حملات مهندسی اجتماعی با سوءاستفاده از اعتماد کاربران، از طریق تماس، پیام یا شبکههای اجتماعی صورت می‌گیرد.
- این معماری امنیتی از حملات فیشینگ رمزارز جلوگیری میکند، چون حتی با فریب کاربر برای فاش کردن اطلاعات، دسترسی مستقیم به دارایی‌ها ممکن نیست.
- آگاهی، دقت در منابع اطلاعاتی و پرهیز از کلیک روی لینکهای ناشناس، مهم‌ترین ابزار مقابله با فیشینگ و مهندسی اجتماعی برای کاربران ایرانی است.
- شفافیت در گزارش امنیتی و نحوه‌ی نگهداری دارایی‌ها، نشانه‌ی اعتمادپذیری یک صرافی است.
چرا فیشینگ به بزرگ‌ترین تهدید طرفداران بازار رمزارزها تبدیل شده است؟
در سال‌های اخیر، فیشینگ رمزارز به یکی از جدی‌ترین تهدیدها برای کاربران دنیای کریپتو تبدیل شده است. برخلاف حملات هکری مستقیم که نیاز به نفوذ فنی دارند، فیشینگ بر فریب کاربر تکیه دارد؛ یعنی مهاجم با ساختن صفحات جعلی یا ارسال پیامهای شبیه به صرافیها و کیف‌پول‌های معتبر، اطلاعات ورود یا کلید خصوصی کاربران را سرقت میکند. این نوع حمله معمولاً بدون هیچ نشانه‌ی واضحی انجام می‌شود و در چند دقیقه می‌تواند کل دارایی دیجیتال فرد را تخلیه کند.
آنچه فیشینگ را خطرناک‌تر میکند، شباهت بالای وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های جعلی به نسخه‌ی اصلی است. بسیاری از کاربران تفاوت‌های جزئی در آدرس سایت، فونت یا طراحی را تشخیص نمی‌دهند و وارد حساب جعلی میشوند. به همین دلیل، تشخیص سایت جعلی صرافی به مهارتی حیاتی برای فعالان بازار رمزارز تبدیل شده است. بررسی دقیق آدرس دامنه، استفاده از لینکهای رسمی در مرورگر و فعال کردن احراز هویت دو مرحله‌ای از راه‌های اصلی مقابله با فیشینگ هستند.
در نهایت، باید بدانیم فیشینگ تنها از بی‌احتیاطی کاربران تغذیه میکند. هرچقدر امنیت فنی صرافیها بالا باشد، اگر کاربر روی لینک اشتباه کلیک کند، هیچ فناوری‌ای نمی‌تواند از دارایی‌اش محافظت کند. آگاهی و دقت شخصی، همچنان قوی‌ترین سپر در برابر این تهدید خاموش است.
پیشنهاد مطالعه:
روش‌ها و نشانه‌های کلاهبرداری در ارزهای دیجیتال
مهندسی اجتماعی چیست و چطور قربانی می‌سازد؟
مهندسی اجتماعی یعنی فریب روانی انسان‌ها برای انجام کاری به نفع مهاجم درواقع به‌جای هک کردن سیستم، ذهن قربانی هک می‌شود. مهاجم با پیام، تماس یا صفحه جعلی، اعتماد فرد را جلب میکند تا اطلاعات حساس مثل رمز، کد تایید یا کلید خصوصی را در اختیارش بگذارد.
در عمل، قربانی معمولا متوجه نمی‌شود فریب خورده است، چون پیام‌ها کاملا واقعی به‌نظر می‌رسند؛ مثلا از طرف پشتیبانی صرافی یا بانک. در مهندسی اجتماعی در ایران بیشتر حملات از طریق تلگرام، اینستاگرام یا پیامک‌های فارسی انجام می‌شود، معمولا با ظاهر درگاه پرداخت یا پیام اضطراری از یک نهاد رسمی.
برای جلوگیری از این نوع حملات، هیچ‌وقت کدهای ورود یا کلیدهای خصوصی را ارسال نکنید، آدرس سایتها را حتما از نوار مرورگر بررسی کنید و در صورت شک، فقط از طریق پشتیبانی رسمی پیگیری کنید. احراز هویت دو مرحله‌ای و نگهداری رمزارز در کیف‌پول سرد، ساده‌ترین اما موثرترین روشهای مقابله با مهندسی اجتماعی هستند.
رایج‌ترین روشهای فیشینگ چیست؟
فیشینگ به‌معنای فریب کاربر برای افشای اطلاعات حساس یا انجام عملی است؛ روش‌ها متنوع‌اند ولی هدف همیشه یکی است: دسترسی به رمز، کد یا کلید شما. در ادامه رایج‌ترین روش‌ها را می‌گمارم و برای هر کدام نکته‌ای برای شناسایی یا جلوگیری می‌آورم.
- ایمیل فیشینگ (Phishing ایمیلی)
ارسال ایمیل‌های ظاهرا رسمی با لینک یا ضمیمه مخرب که کاربر را ترغیب به ورود اطلاعات میکند.
نکته: آدرس فرستنده و لینک را از نوار آدرس مرورگر بررسی کنید؛ اگر مشکوک است وارد نشوید. - هدف‌گیری‌شده یا اسپیر فیشینگ (Spear-phishing)
پیامهای فیشینگی که با تحقیقات قبلی درباره قربانی شخصی‌سازی شده‌اند (مثلا نام همکار، جزئیات مالی).
نکته: به درخواست‌های عجیب از همکاران یا مدیرانی که معمولا این‌طور پیام نمی‌دهند شک کنید و تماس تلفنی تایید بگیرید. - فیشینگ پیامکی یا Smishing
پیامک‌های حاوی لینک یا درخواست کد که شبیه پیامهای بانکی یا پشتیبانی‌اند.
نکته: هرگز کد OTP را در پاسخ به پیامک یا برای شخصی ارسال نکنید؛ از اپ رسمی بانک/سرویس وارد شوید. - تماس صوتی فیشینگ یا Vishing
تماس تلفنی که مهاجم خود را پشتیبانی معرفی میکند و با فریب کدها یا اطلاعات را می‌گیرد.
نکته: شماره را قطع کنید و از شماره رسمی شرکت تماس بگیرید، درخواست‌ها را از طریق کانال رسمی چک کنید. - صفحات جعلی (دامنه‌های مشابه)
ساخت دامنه‌ای بسیار شبیه آدرس واقعی (مثلا با حرف اضافه یا نقطه) تا کاربر متوجه نشود.
نکته: همیشه دامنه را از نوار آدرس بخوانید و از بوکمارک یا لینک رسمی سایت استفاده کنید. - فیشینگ کیف‌پول و Wallet-Connect
صفحه یا پنجره جعلی که از شما می‌خواهد کیف‌پول خود را متصل یا عبارت بازیابی را وارد کنید.
نکته: هرگز عبارت بازیابی را وارد نکنید و قبل از اتصال آدرس قرارداد/سایت را بررسی کنید. - فیشینگ شبکههای اجتماعی
پیام یا لینک در دایرکت/کامنت که به صفحه جعلی هدایت میکند یا برنامهٔ مخرب نصب میکند.
نکته: لینکهای ناشناس را باز نکنید و احراز هویت دو مرحله‌ای را فعال کنید. - فیشینگ آدرس QR و کدها
QR کدهای تقلبی که کاربر را به آدرس جعلی یا تراکنش نادرست هدایت میکند.
نکته: قبل از اسکن، منبع QR را معتبر بررسی کنید و روی کیف‌پول مقصد کنترل نهایی انجام دهید. - ایردراپ جعلی و لینکهای Mint تقلبی (برای NFT)
صفحات «توکن رایگان» یا «مینت کنید» که از شما امضا یا اتصال کیف‌پول می‌خواهند.
نکته: پروژه‌ها و لینک‌ها را در کانال‌های رسمی پروژه بررسی کنید؛ هر درخواست امضا را با احتیاط قبول کنید. - فایل آلوده
فایل‌های PDF/Zip/Office که حاوی بدافزار یا لینک فیشینگ‌اند.
نکته: ضمیمه از فرستنده ناشناس را باز نکنید و فایل‌ها را با آنتی‌ویروس بررسی کنید.
پیشنهاد مطالعه:
چطور بفهمیم یک ارز دیجیتال کلاهبرداری نیست؟
نشانه‌های هشدار دهنده که باید آن‌ها را جدی بگیرید کدام‌اند؟
بیشتر حملات فیشینگ و نفوذها قبل از آسیب‌زدن، نشانه‌هایی از خود نشان می‌دهند؛ فقط کافی است آن‌ها را جدی بگیریم. اگر هدف شما محافظت از حساب کاربری در صرافی یا کیف‌پول دیجیتال است، باید به جزئیات کوچک اما مهم توجه کنید چون همین نشانه‌ها می‌توانند تفاوت بین امنیت و از‌دست‌دادن دارایی باشند.
از مهم‌ترین هشدارها، آدرس‌های مشکوک و دامنه‌های غیررسمی هستند. یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص سایت جعلی صرافی، بررسی دقیق آدرس از نوار مرورگر است؛ دامنه‌هایی که حرف یا علامت اضافه دارند (مثل یک نقطه‌ی اضافی یا پسوند غیرعادی)، اغلب برای فیشینگ طراحی میشوند. نبود قفل امنیتی HTTPS، تغییر ناگهانی طراحی یا درخواست ورود مجدد نیز از دیگر علائم هشدار است.
همچنین اگر ایمیل یا پیامکی دریافت کردید که شما را تحت فشار زمانی قرار می‌دهد مثلا: «حساب شما تا ۲ ساعت آینده مسدود می‌شود»، به احتمال زیاد با یک ترفند فیشینگ روبه‌رو هستید. لینکهای غیرمنتظره، پیام‌هایی با غلط املایی یا درخواست اطلاعات شخصی از سوی پشتیبانی نیز باید بلافاصله شک شما را برانگیزد.
اگر متوجه شدید رمز عبور کار نمی‌کند، اعلان ورود از موقعیت جغرافیایی ناشناس دریافت کردید یا موجودی کیف‌پول شما بدون دلیل تغییر کرد، سریعا ورود به همه دستگاه‌ها را غیرفعال کنید و رمز خود را تغییر دهید. در امنیت دیجیتال، هیچ هشداری کوچک نیست واکنش سریع، کلید واقعی محافظت از حساب کاربری است.
اقدامات پیشگیرانه برای محافظت بهتر از دارایی چیست؟
امنیت واقعی در دنیای کریپتو فقط با واکنش سریع به حمله به‌دست نمی‌آید، بلکه با پیشگیری آغاز می‌شود. برای پیشگیری از کلاهبرداری رمز ارزی، کاربران باید چند عادت ساده اما حیاتی را در رفتار روزمره خود جا بیندازند. در ادامه چهار اقدام کلیدی برای محافظت بهتر از دارایی‌ها آورده شده است:
استفاده از احراز هویت چندمرحله‌ای (2FA): بسیاری از حملات با دزدیدن رمز عبور شروع میشوند، اما وقتی احراز هویت دو مرحله‌ای فعال باشد، مهاجم بدون دسترسی به کد دوم هیچ کاری نمی‌تواند بکند. پیشنهاد می‌شود از اپلیکیشن‌های تولید کد مثل Google Authenticator یا کلیدهای امنیتی فیزیکی استفاده شود، نه پیامک، چون پیامک‌ها قابل رهگیری هستند.
نگهداری رمزارز در کیف‌پول‌های سرد و معتبر: بخش زیادی از دارایی را در کیف‌پول‌هایی که به اینترنت متصل نیستند (cold wallet) ذخیره کنید و فقط برای معاملات روزانه از کیف‌پول گرم استفاده کنید. این روش ریسک هک مستقیم را تقریبا از بین می‌برد.
بررسی منابع رسمی و لینک‌ها پیش از ورود اطلاعات: قبل از وارد کردن رمز، کد یا کلید خصوصی، مطمئن شوید در سایت یا اپلیکیشن رسمی هستید. بررسی دقیق دامنه، گواهی امنیتی HTTPS و استفاده از لینکهای ذخیره‌شده امن، نقش زیادی در جلوگیری از فیشینگ دارد. همین کار ساده، موثرترین راه برای پیشگیری از کلاهبرداری رمز ارزی است.
سرمایه‌گذاری روی آموزش شخصی و آگاهی: فناوری هرچقدر پیشرفته شود، عامل انسانی همچنان ضعیف‌ترین حلقه امنیت است. آموزش امنیت دیجیتال به کاربران کمک میکند رفتارهای پرخطر را بشناسند مثل کلیک روی لینکهای ناشناس یا فاش کردن کدهای امنیتی و عادت‌های امن در فضای رمزارز را یاد بگیرند.
پیشنهاد مطالعه:
سایت اسکم چیست؟معروفترین سایت SCAMهای ارز دیجیتال
نمونه اقدام‌های امنیتی در صرافی‌های معتبر ایرانی
در سال‌های اخیر، با افزایش حملات فیشینگ و تلاش برای سرقت دارایی کاربران، برخی صرافی‌های ایرانی توجه ویژه‌ای به امنیت داشته‌اند. صرافی‌هایی مانند آبان‌تتر با اجرای سیستم‌های چندلایه امنیتی، توانسته‌اند سطح اطمینان کاربران را به‌طور محسوسی بالا ببرند. احراز هویت دومرحلهای، تشخیص خودکار فعالیت‌های غیرعادی، محدودسازی ورود از دستگاه‌های ناشناخته و ارسال هشدارهای فوری از جمله اقداماتی هستند که مانع دسترسی افراد غیرمجاز به حساب‌ها میشوند. این ساختار امنیتی باعث می‌شود حتی در صورت افشای رمز عبور، حساب کاربر همچنان محافظت شود. همه این‌ها از عواملی هستند که امنیت آبان تتر را در سال‌های اخیر افزایش داده‌اند.
اما نکته‌ای که ارزش توجه دارد، رویکرد آموزشی این صرافی‌هاست. امنیت فقط با ابزار تامین نمی‌شود؛ آگاهی کاربر نقش مهمی دارد. آبان‌تتر با ارائه پیامهای هشدار در زمان ورود، آموزش تشخیص صفحات جعلی و اطلاع‌رسانی درباره‌ی روشهای فیشینگ رمزارز، به کاربران کمک کرده تا خودشان اولین لایه‌ی دفاعی در برابر حملات باشند. ترکیب فناوری و آموزش، امروز مهم‌ترین رمز موفقیت صرافی‌های معتبر ایرانی در حفظ امنیت دارایی‌های دیجیتال به شمار می‌رود.
گزارش و برخورد با صفحات جعلی در ایران
در سال‌های اخیر با افزایش فعالیت کاربران ایرانی در بازار رمزارز، صفحات جعلی و سایت‌های فیشینگ هم رشد چشمگیری داشته‌اند. بسیاری از این صفحات با نام و ظاهر مشابه صرافی‌های شناخته‌شده فعالیت می‌کنند و از طریق پیامک، شبکههای اجتماعی یا تبلیغات فریبنده کاربران را به صفحات پرداخت یا ورود جعلی هدایت می‌کنند. با وجود اینکه شناسایی و مسدودسازی این صفحات زمان‌بر است، در ایران راه‌هایی برای گزارش و پیگیری وجود دارد. کاربران می‌توانند لینک یا نشانی این صفحات را از طریق سامانه «پلیس فتا» یا بخش گزارش تخلف صرافی‌های معتبر ارسال کنند تا بررسی و در صورت لزوم، دسترسی آن‌ها مسدود شود.
صرافی‌های داخلی معتبر هم معمولا کانال‌های ارتباطی مشخصی برای دریافت گزارش‌های امنیتی دارند. برای مثال، اگر کاربری متوجه شود صفحه‌ای جعلی با نام یک صرافی ساخته شده است، می‌تواند از طریق پشتیبانی رسمی صرافی موضوع را اعلام کند تا اقدامات فنی برای هشدار عمومی و مسدودسازی آن انجام شود. این همکاری میان کاربران، صرافیها و نهادهای نظارتی نقش مهمی در کاهش خطر فیشینگ رمزارز در ایران دارد و باعث می‌شود محیط فعالیت برای کاربران واقعی امن‌تر شود.
جمع‌بندی
نکته‌ای که کمتر به آن اشاره می‌شود این است که امنیت واقعی، یک پروژه نیست بلکه یک روند دائمی است. به‌روزرسانی مداوم، واکنش سریع به تهدیدها و شفافیت در عملکرد باعث می‌شود کاربران مطمئن باشند که دارایی‌شان نه‌تنها ذخیره شده، بلکه بهصورت فعال محافظت می‌شود این همان تفاوت یک صرافی امن با سایرین است.
