تصور کنید با امید به کسب سود وارد یک معامله می‌شوید، اما ناگهان حساب شما صفر می‌شود و تمام سرمایه‌ای که گذاشته بودید از بین میرود. این همان چیزی است که در بازار به آن لیکویید شدن می‌گویند. لیکویید شدن در واقع زمانی اتفاق میافتد که معامله‌گر با استفاده از اعتبار یا اهرم وارد بازار می‌شود، اما حرکت قیمت برخلاف پیش‌بینی او ادامه پیدا میکند و صرافی برای جلوگیری از ضرر بیشتر، کل موقعیت را می‌بندد. به زبان ساده لیکویید شدن یعنی از دست دادن تمام موجودی‌ای که برای آن معامله گذاشته‌اید.
منظور از لیکویید شدن چیست و چه افرادی بیشتر درگیر آن می‌شوند؟
لیکویید شدن (Liquidation) به طور مشخص در معاملات اهرمی یا فیوچرز رخ میدهد، نه در معاملات عادی. در معامله معمولی (اسپات)، اگر قیمت برخلاف پیش‌بینی شما حرکت کند، نهایتا ارزش دارایی‌تان کمتر می‌شود اما هیچ‌وقت حساب صفر نمیشود. در معاملات اهرمی ماجرا متفاوت است. شما با پول قرضی از صرافی وارد معامله می‌شوید و اگر بازار خلاف جهت حرکت کند، وقتی موجودی شما دیگر نتواند ضرر را پوشش دهد، صرافی معامله را می‌بندد و سرمایه‌ی شما لیکویید می‌شود.
بیشتر افرادی که درگیر این اتفاق می‌شوند تازه‌کارها هستند، چون معمولا بدون شناخت کافی از ریسک اهرم، به سراغ ضریب‌های بالا می‌روند و به تحلیل دقیق بازار توجه نمی‌کنند یا تصور می‌کنند همیشه فرصت جبران وجود دارد. به همین دلیل لیکویید شدن (Liquidation) برای بسیاری از آن‌ها اولین و گاهی سنگین‌ترین تجربه در بازار است
در معاملات اهرمی چگونه لیکویید شدن اتفاق میافتد؟
در معاملات اهرمی، شما علاوه بر سرمایه خودتان از پول قرضی صرافی هم استفاده می‌کنید. مثلا اگر ۱۰۰ دلار داشته باشید و با اهرم ۱۰ وارد معامله شوید، انگار با ۱۰۰۰ دلار خرید کرده‌اید. حالا کافی است قیمت فقط ۱۰٪ خلاف جهت پیش‌بینی شما حرکت کند؛ در این حالت کل ۱۰۰ دلارِ سرمایه اولیهتان از بین میرود و صرافی معامله را می‌بندد. این همان لیکویید شدن است.
به زبان ساده هرچه اهرم بالاتر باشد، فاصله‌ی شما تا نقطه لیکویید کمتر می‌شود. برای مثال:
- با اهرم ۲، اگر بازار ۵۰٪ خلاف جهت شما حرکت کند، لیکویید می‌شوید.
- با اهرم ۱۰، تنها ۱۰٪ حرکت کافی است.
- با اهرم ۲۰، حتی ۵٪ حرکت هم کل سرمایه شما را صفر میکند.
یعنی شما هرچه بیشتر اهرم بگیرید، با یک نوسان کوچک‌تر از معامله خارج می‌شوید. به همین دلیل معامله‌گران حرفه‌ای همیشه با اهرم پایین کار می‌کنند یا برای جلوگیری از رسیدن قیمت به نقطه لیکویید، حتما حد ضرر می‌گذارند.
نحوه محاسبه لیکویید شدن
قیمت لیکویید در فیوچرز به چه صورت محاسبه می‌شود؟ این سوال احتمالا برای شما هم به وجود آمده است. در پاسخ باید بگوییم که نحوه محاسبه لیکویید شدن بر اساس میزان مارجینی است که برای معامله می‌گذارید و ضریبی که به‌عنوان اهرم انتخاب می‌کنید. هرچه اهرم بالاتر باشد، فاصله شما تا نقطه لیکویید کمتر می‌شود و بازار با نوسان کوچک‌تری می‌تواند کل سرمایه معامله را از بین ببرد. به همین دلیل، مهم‌ترین راه برای جلوگیری از لیکویید شدن انتخاب اهرم منطقی، مدیریت اندازه پوزیشن و استفاده از حد ضرر است. یعنی باید طوری معامله کنید که قبل از رسیدن به مرز لیکویید، خودتان کنترل خروج از موقعیت را در دست داشته باشید.
پیشنهاد مطالعه:
هرآنچه در مورد معاملات اهرمی باید بدانید!
تفاوت لیکویید شدن در صرافی‌های مختلف
در اصل، لیکویید شدن یعنی وقتی ضرر معامله از موجودی مارجین (وثیقه‌ای که برای پوزیشن گذاشتید) بیشتر شود، صرافی معامله را می‌بندد. این قاعده در همه صرافیها یکسان است. اما تفاوت اصلی صرافیها در این است که قیمت لیکویید را بر چه مبنایی محاسبه می‌کنند.
- صرافی‌هایی با Mark Price (قیمت نشانه‌ای):
صرافی‌های بزرگی مثل بایننس و از Mark Price استفاده می‌کنند. این قیمت با میانگین گرفتن از چند بازار بزرگ به دست می‌آید و باعث می‌شود نوسان‌های لحظه‌ای یا سفارش‌های غیرعادی باعث لیکویید شدن شما نشود. به بیان ساده، Mark Price مثل یک فیلتر عمل میکند تا فقط در صورتی لیکویید شوید که حرکت بازار واقعی و ادامه‌دار باشد. - صرافی‌هایی با Last Price (آخرین معامله):
بعضی صرافی‌های کوچک‌تر یا قدیمی‌تر قیمت لیکویید را بر اساس همان آخرین معامله داخل صرافی خودشان حساب می‌کنند. این روش ریسک زیادی دارد. چون اگر حجم معاملات پایین باشد یا یک سفارش بزرگ وارد شود، ممکن است ناگهانی قیمت به نقطه لیکویید برسد و سرمایه شما از بین برود.
چه عواملی باعث لیکویید شدن می‌شوند؟
لیکویید شدن بیشتر زمانی رخ میدهد که معامله‌گر با اهرم وارد بازار می‌شود و قیمت برخلاف پیش‌بینی او حرکت میکند. در این شرایط، موجودی حساب توانایی جبران ضرر را ندارد و صرافی معامله را می‌بندد اما چه عواملی این خطر را بیشتر می‌کنند؟
عوامل رایج لیکویید شدن عبارت‌اند از:
- استفاده از اهرم بالا: هرچه اهرم بیشتر باشد، فاصله‌ی قیمت تا لیکویید کمتر می‌شود و کوچک‌ترین نوسان می‌تواند حساب را صفر کند.
- نداشتن حد ضرر (Stop Loss): وقتی معامله بدون حد ضرر باز بماند، حتی یک حرکت سریع بازار می‌تواند موقعیت را نابود کند.
- مارجین ناکافی یا انتخاب نادرست حالت مارجین: اگر مارجین کمی بگذارید یا بدون آگاهی از حالت کراس و ایزوله استفاده کنید، احتمال لیکویید شدن افزایش می‌یابد.
- اندازه پوزیشن بزرگ‌تر از موجودی حساب: وقتی حجم معامله خیلی زیاد باشد، موجودی توان تحمل کوچک‌ترین ضرر را ندارد و سریع به لیکویید نزدیک می‌شود.
- در نظر نگرفتن نوسانات شدید بازار: انتشار اخبار مهم یا تغییرات ناگهانی در بازار می‌تواند حرکت‌های پیش‌بینی‌نشده‌ای ایجاد کند و باعث بسته شدن اجباری معامله شود.
در صرافی آبان تتر و در معاملات اهرمی شما می‌توانید با قرار دادن حد ضرر خودکار در معاملات خود، احتمال لیکویید شدن را کمتر کنید.
پیشنهاد مطالعه:
منظور از حد ضرر در ارزهای دیجیتال چیست؟
چگونه از لیکویید شدن جلوگیری کنیم؟
لیکویید شدن اجتناب‌ناپذیر نیست. اگر اصول مدیریت ریسک را رعایت کنید، می‌توانید از آن جلوگیری کنید. مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از لیکویید شدن عبارتند از:
- اهرم پایین انتخاب کنید: هرچه اهرم بالاتر باشد، کوچک‌ترین نوسان بازار شما را به نقطه لیکویید نزدیک میکند. اهرم‌های منطقی (مثلا ۲ تا ۵) ریسک را خیلی کمتر می‌کنند.
- حد ضرر (Stop Loss) بگذارید: به جای اینکه منتظر بمانید صرافی معامله را ببندد، خودتان با حد ضرر از قبل مشخص کنید در چه نقطه‌ای خارج شوید تا کل سرمایه‌تان از بین نرود.
- اندازه پوزیشن متناسب با موجودی انتخاب کنید: هیچ وقت همه سرمایه‌تان را روی یک معامله نگذارید. بهتر است بخشی از سرمایه آزاد بماند تا در برابر نوسانات شدید مقاومت بیشتری داشته باشید.
- مارجین ایزوله استفاده کنید: با ایزوله کردن مارجین، ریسک هر معامله فقط به همان پوزیشن محدود می‌شود و کل موجودی حساب در خطر قرار نمی‌گیرد.
- مراقب زمان‌های پرنوسان باشید: حوالی انتشار اخبار مهم یا ساعات باز شدن بازارهای جهانی، نوسانات بیشتری وجود دارد. در این شرایط یا وارد معامله نشوید یا حجم و اهرم را خیلی کم کنید.
لیکویید شدن چه تفاوتی با کال مارجین دارد؟
خیلی از معامله‌گران این دو اصطلاح را یکی می‌دانند در حالی‌که تفاوت مهمی بین این دو وجود دارد. کال مارجین در واقع مرحله هشدار است. زمانی اتفاق میافتد که موجودی حساب شما به حداقل لازم برای نگه داشتن یک پوزیشن نزدیک می‌شود. صرافی در این شرایط به شما اطلاع میدهد که باید موجودی بیشتری واریز کنید یا بخشی از پوزیشن را ببندید تا از خطر خارج شوید. بنابراین در کال مارجین هنوز سرمایه شما صفر نشده و فرصت واکنش دارید.
اما لیکویید شدن مرحله بعد از این هشدار است. اگر اقدامی نکنید و بازار بیشتر خلاف جهت حرکت کند، صرافی برای محافظت از سرمایه‌ای که به شما قرض داده است، پوزیشن شما را به‌طور کامل می‌بندد. در این حالت مبلغی که برای معامله گذاشته‌اید از بین میرود و سرمایه شما صفر می‌شود.
آیا لیکویید شدن نفعی برای صرافیها دارد؟
خیلی از معامله‌گران تصور می‌کنند صرافیها از لیکویید شدن سود می‌برند اما واقعیت کمی متفاوت است. وقتی شما لیکویید می‌شوید، صرافی در اصل سرمایه‌ای را که به شما قرض داده بود (از طریق اهرم) پس میگیرد. یعنی هدف اصلی حفظ نقدینگی و جلوگیری از ضرر بیشتر صرافی است.
در حقیقت، صرافیها علاقه‌ای به لیکویید شدن گسترده کاربران ندارند؛ چون اگر افراد زیادی سرمایه خود را از دست بدهند، حجم معاملات کاهش پیدا میکند و این به ضرر خود صرافی است. به همین دلیل است که اکثر پلتفرم‌ها ابزارهایی مثل هشدار لیکویید، امکان استفاده از مارجین ایزوله و قرار دادن حد ضرر را فراهم کرده‌اند تا کاربران کمتر درگیر لیکویید شدن شوند.
پیشنهاد مطالعه:
معاملات استقراضی چیست و چه تفاوتی با معاملات اهرمی دارد؟
جمع بندی
لیکویید شدن تنها نتیجه یک معامله اشتباه نیست، بلکه نشانه‌ای است از اینکه معامله‌گر بدون استراتژی و مدیریت ریسک وارد بازار شده است. نکته‌ای که کمتر به آن توجه می‌شود این است که هر بار نزدیک شدن به نقطه لیکویید می‌تواند یک هشدار باشد. یعنی فرصتی برای اینکه معامله‌گر متوجه شود کجا بیش از حد ریسک کرده یا بدون برنامه عمل کرده است. اگر به‌جای نگاه کردن به لیکویید شدن در معاملات اهرمی به‌عنوان یک فاجعه، آن را مثل یک آینه ببینیم، می‌تواند مهم‌ترین درس عملی بازار باشد؛ درسی که مسیر معامله‌گری را تغییر میدهد.
