ابزارهای مشتقه در کریپتو؛ آپشن و پرپچوال را کامل بشناسید!

بازار ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر با سرعتی چشمگیر رشد کرده و به یکی از مهم‌ترین عرصه‌های سرمایه‌گذاری و معامله‌گری در جهان تبدیل شده است. این بازار دیگر تنها به خرید و فروش مستقیم ارزهای دیجیتال محدود نمی‌شود؛ بلکه ابزارهای متنوعی برای مدیریت ریسک، افزایش سود و حتی کسب درآمد در شرایط نزولی به وجود آمده‌اند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها، «ابزار مشتقه در کریپتو» هستند که به معامله‌گران امکان می‌دهند بدون نیاز به مالکیت مستقیم دارایی، از تغییرات قیمت آن سود ببرند یا سرمایه‌ خود را در برابر نوسانات محافظت کنند.

در میان ابزار مشتقه در کریپتو، «قراردادهای آپشن» (Options) و «قراردادهای پرپچوال» (Perpetual Contracts) جایگاهی ویژه دارند. این ابزارها نه‌ تنها برای معامله‌گران حرفه‌ای، بلکه برای بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد نیز به فرصتی برای کسب سود یا پوشش ریسک تبدیل شده‌اند. با این حال، پیچیدگی مفاهیم و سازوکار این قراردادها باعث شده که بسیاری از فعالان بازار با آن‌ها به ‌طور کامل آشنا نباشند یا در استفاده از آن‌ها دچار اشتباه شوند. هدف این مقاله، ارائه‌ی توضیحی جامع و کاربردی درباره‌ ابزارهای مشتقه در دنیای کریپتو است. در ادامه، ابتدا مفهوم کلی ابزارهای مشتقه را بررسی می‌کنیم و سپس به ‌طور مفصل به قراردادهای آپشن و پرپچوال می‌پردازیم.

آپشن ارز دیجیتال چیست؟

قرارداد آپشن (Option Contract) یکی از پرکاربردترین ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی به شمار می‌رود که در دنیای کریپتو نیز محبوبیت زیادی پیدا کرده است. قرارداد آپشن به معامله‌گر این حق را می‌دهد که در زمان مشخصی در آینده، یک دارایی را با قیمتی از پیش تعیین‌شده خریداری یا به فروش برساند. همین ویژگی «اختیار» باعث می‌شود که ریسک معامله‌گر محدود باشد، در حالی‌که امکان کسب سود همچنان وجود دارد.

به بیان ساده، آپشن‌ها قراردادهایی هستند که روی دارایی پایه (مثلا بیت‌کوین یا اتریوم) نوشته می‌شوند، اما نیازی نیست معامله‌گر آن دارایی را به طور مستقیم در اختیار داشته باشد. این قراردادها به افراد اجازه می‌دهند استراتژی‌های متنوعی را برای مدیریت ریسک یا حتی سفته‌بازی (Speculation) به کار بگیرند.

آپشن‌ها به‌ طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

• کال آپشن (Call Option): حقی برای خرید دارایی در آینده با قیمت مشخص.
• پوت آپشن (Put Option): حقی برای فروش دارایی در آینده با قیمت مشخص.

هر یک از این ابزارها در شرایط مختلف بازار می‌تواند برای معامله‌گران فرصت‌ساز باشد؛ برای مثال، وقتی انتظار افزایش قیمت داریم از کال آپشن استفاده می‌شود و در شرایط نزولی، پوت آپشن کاربرد بیشتری پیدا می‌کند.

کاربردهای آپشن در مدیریت ریسک و سفته‌بازی

آپشن‌ها در دنیای کریپتو تنها یک ابزار برای کسب سود نیستند؛ بلکه نقش مهمی را در مدیریت ریسک و سفته‌بازی ایفا می‌کنند. بسته به استراتژی معامله‌گر، این قراردادها می‌توانند سپری برای محافظت از سرمایه یا ابزاری برای پیش‌بینی نوسانات بازار باشند.

مدیریت ریسک (Hedging)

بازار ارزهای دیجیتال به ‌طور طبیعی با نوسانات شدید همراه است. سرمایه‌گذارانی که مقدار زیادی بیت‌کوین یا اتریوم در اختیار دارند، می‌توانند با خرید پوت آپشن (حق فروش) خود را در برابر کاهش احتمالی قیمت بیمه کنند. به‌ عنوان مثال، فردی که ۱ بیت‌کوین دارد و نگران سقوط قیمت آن از ۶۰ هزار دلار به ۵۰ هزار دلار است، می‌تواند یک پوت آپشن با قیمت اعمال ۶۰ هزار دلار بخرد. اگر بازار نزولی شود، سود حاصل از آپشن بخشی از زیان کاهش قیمت بیت‌کوین را جبران می‌کند.

سفته‌بازی (Speculation)

بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای از آپشن‌ها برای پیش‌بینی حرکت بعدی بازار استفاده می‌کنند. خرید کال آپشن در شرایطی که انتظار افزایش قیمت وجود دارد، می‌تواند سود چند برابری نسبت به خرید مستقیم دارایی را ایجاد کند؛ به این دلیل که معامله‌گر تنها هزینه «پریمیوم» (حق قرارداد) را پرداخت می‌کند. همچنین، ترکیب استراتژی‌های مختلف آپشن (مانند اسپرد، استرادل و استرنگل) این امکان را می‌دهد که حتی در شرایطی که فقط نوسان شدید پیش‌بینی می‌شود، بدون توجه به جهت حرکت بازار، سودآوری داشته باشیم.

انعطاف‌پذیری استراتژیک

برتری اصلی آپشن‌ها نسبت به معاملات اسپات یا فیوچرز در انعطاف‌پذیری بالای آن‌هاست. معامله‌گر می‌تواند با ترکیب چندین قرارداد آپشن، سناریوهای متفاوتی از بازار را پوشش دهد؛ از محافظت در برابر ریسک گرفته تا کسب سود از کوچک‌ترین نوسانات.

پیشنهاد مطالعه: روش‌های مدیریت ریسک در معاملات ارز دیجیتال

وضعیت ارائه آپشن در صرافی‌های ایرانی و خارجی

در حال حاضر، صرافی‌های ایرانی مثل آبان‌تتر به طور کلی امکان معامله آپشن‌ (قرارداد اختیار) را ارائه نمی‌دهند؛ این امکان، موضوعی مهم و قابل توجه برای معامله‌گران است. با این حال، معاملات اسپات، مارجین و فیوچرز در صرافی‌های ایرانی مثل آبان‌تتر قابل انجام است. برخلاف ایران، صرافی‌های خارجی پیشرفته بسیاری وجود دارند که معاملات آپشن رمزنگاری (Option Contracts) را به طور گسترده ارائه می‌کنند:

• صرافی OKX با رابط کاربری ساده (Simple Options) برای تازه‌کاران و حرفه‌ای‌ها بسیار جذاب است. گزینه‌های آپشن در BTC و ETH با هزینه‌های پایین و بازه‌های متعدد انقضا در دسترس هستند.
• Deribit به ‌عنوان بزرگ‌ترین پلتفرم آپشن کریپتو، با نقدینگی عمیق و ابزارهای حرفه‌ای شناخته می‌شود. این پلتفرم، از خانواده قراردادهای BTC، ETH تا SOL، MATIC و غیره پشتیبانی می‌کند.
• HTX (Huobi Global سابق) گزینه‌هایی مانند آپشن‌های آمریکایی و اروپایی، اسپرد، OTC و ابزارهای پیشرفته برای معامله‌گران حرفه‌ای را فراهم می‌کند.
• سایر صرافی‌های معتبر از جمله Gate.io، Bybit، Binance و غیره نیز انواع متنوعی از قراردادهای آپشن و ابزارهای پوشش ریسک را ارائه می‌دهند.

اگر هدف شما استفاده از آپشن در بازار کریپتو است، باید به صرافی‌های خارجی با امکانات کامل آپشن مراجعه کنید.

پرپچوال چیست؟

«پرپچوال» یا همان قرارداد دائمی (Perpetual Contract) نوعی قرارداد مشتقه در بازار کریپتو محسوب می‌شود که شباهت زیادی به قراردادهای آتی (Futures) دارد، با این تفاوت مهم که تاریخ انقضا ندارد. در قراردادهای آتی استاندارد یا سنتی، معامله‌گر موظف است در تاریخ سررسید معین، قرارداد را تسویه کند؛ اما در پرپچوال‌ها چنین الزامی وجود ندارد و معامله‌گر می‌تواند تا هر زمان که بخواهد، موقعیت معاملاتی خود را باز نگه دارد.

در این نوع قرارداد، معامله‌گران می‌توانند بدون نیاز به داشتن مالکیت واقعی دارایی، روی تغییرات قیمت آن شرط‌بندی کنند. به ‌طور مثال، شخصی که انتظار رشد قیمت بیت‌کوین را دارد، می‌تواند با باز کردن یک موقعیت لانگ (Long) وارد معامله شود و اگر قیمت افزایش پیدا کند، متناسب با مقدار اهرم انتخابی، سود خواهد برد. برعکس، اگر معامله‌گر پیش‌بینی کند که قیمت کاهش پیدا می‌کند، می‌تواند با گرفتن موقعیت شورت (Short) از افت قیمت هم سود کسب کند.

یکی از ویژگی‌های کلیدی قرارداد پرپچوال، مکانیزم نرخ تامین مالی (Funding Rate) است. این نرخ به ‌طور دوره‌ای میان معامله‌گران لانگ و شورت رد و بدل می‌شود تا قیمت قرارداد دائمی همواره به قیمت واقعی بازار (اسپات) نزدیک باقی بماند. به بیان ساده، اگر بیشتر معامله‌گران روی لانگ باشند، نرخ تامین مالی مثبت شده و لانگ‌ها باید به شورت‌ها کارمزد بپردازند؛ و بالعکس.

به دلیل همین ویژگی‌ها، قراردادهای پرپچوال در بازار کریپتو بسیار محبوب شده‌اند، به این علت که معامله‌گران می‌توانند با استفاده از اهرم (Leverage) چندبرابری، حتی از کوچک‌ترین نوسانات بازار نیز سود ببرند. البته باید توجه داشت که این ابزار علاوه بر فرصت‌های سودآوری، ریسک‌های بالایی هم دارد و استفاده ناآگاهانه از آن می‌تواند منجر به از دست رفتن سریع سرمایه شود.

پیشنهاد مطالعه: معاملات اهرمی چیست؟

خدمات اهرمی استقراضی و اعتبار معاملاتی در صرافی آبان‌تتر

خدمات صرافی آبان‌تتر در حیطه معاملات پرپچوال به دو بخش «اعتبار معاملاتی» (Margin Credit) و «فروش استقراضی» (Short Selling) طبقه‌بندی می‌شود:

• اعتبار معاملاتی: معامله‌گر در این بخش می‌تواند بیشتر از موجودی واقعی خود معامله کند؛ آن هم با کارمزد اعتبار تتری صفر. این نوع معامله‌گری ضمن انعطاف‌پذیری بالایی که دارد، امکان کسب سود چند برابری نسبت به سرمایه اولیه را دارد. معامله‌گر پس از انتخاب نوع اعتبار (تومان یا تتر) و محاسبه میزان اعتبار و ضریب اهرم، اعتبار را دریافت کرده و می‌تواند خیلی سریع یک معامله اعتباری را با پوزیشن دلخواه انجام دهد. بسیاری از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، اتریوم، BNB، Near و غیره با استفاده از روش اعتبار معاملاتی قابل معامله هستند.
• فروش استقراضی: با استفاده از این روش می‌توان حتی در بازارهای نزولی نیز سودآوری کرد. معامله‌گرانی که نسبت به افت قیمت‌ها پیش‌بینی دقیق‌تری دارند، این قدرت را خواهند داشت با استفاده از اهرم، سود حاصل از انجام یک معامله فروش استقراضی را به طرز چشمگیری افزایش دهند. آبان‌تتر برای مدیریت ریسک و حفظ سرمایه معامله‌گرها، استفاده از اهرم ۱.۵ تا ۵ برابر را برای این نوع معامله‌گری را مجاز اعلام کرده و این نوع معاملات اهرمی کریپتو در حال حاضر تنها برای ارزهای دیجیتال بیت‌ کوین و اتریوم قابل استفاده است.

برای بررسی دقیق‌تر از این روش‌ها در صرافی آبان‌تتر می‌توانید به جدول زیر دقت کنید:

پیشنهاد مطالعه: روانشناسی در ترید ارز دیجیتال چقدر اهمیت دارد؟

نکات کلیدی و هشدارهای مهم در استفاده از ابزارهای مشتقه کریپتو

ابزارهای مشتقه مانند آپشن و پرپچوال فرصت‌های جذابی را برای معامله‌گران ایجاد می‌کنند؛ چرا که امکان کسب سود در شرایط صعودی و نزولی بازار را فراهم می‌سازند. با این حال، استفاده از این ابزارها بدون درک صحیح از سازوکار و ریسک‌های آن‌ها می‌تواند منجر به زیان‌های سنگین شود. در انتهای این مطلب بهتر است به توصیه‌های زیر دقت کنید:

• مدیریت ریسک: همواره تنها بخشی از سرمایه‌ای را وارد معاملات مشتقه کنید که توانایی از دست دادن آن را دارید. استفاده از اهرم‌های بالا بدون تجربه کافی می‌تواند باعث لیکوئید شدن کل دارایی شود.
• شناخت کامل ابزارها: پیش از ورود به معاملات آپشن یا پرپچوال، سازوکار هر ابزار، کارمزدها، نحوه لیکوئید شدن و محدودیت‌های آن را به ‌طور کامل بررسی کنید.
• اهمیت استراتژی معاملاتی: ورود بدون برنامه به معاملات مشتقه، شانس موفقیت را به‌ شدت کاهش می‌دهد. طراحی استراتژی مدیریت ریسک و حد ضرر الزامی است.
• تاثیر نوسانات بازار: بازار ارزهای دیجیتال به‌ طور ذاتی پرنوسان است؛ در نتیجه استفاده از ابزارهای مشتقه می‌تواند ریسک شما را چند برابر کند. همیشه سناریوهای مختلف بازار را در نظر داشته باشید.
• انتخاب صرافی معتبر: استفاده از پلتفرم‌هایی مانند آبان‌تتر که خدمات اعتبار معاملاتی و فروش استقراضی را با شرایط شفاف و مدیریت ریسک مشخص ارائه می‌دهند، می‌تواند امنیت و اطمینان بیشتری را برای معامله‌گر فراهم کند.