بلاک چین یک فناوری پایه ای بسیار کارآمد است. بیشتر ما نام آن را معمولاً همراه با خرید و فروش ارز دیجیتال مانند بیت کوین شنیده‌ایم اما خوب است بدانید که بلاک چینِ بیت کوین، فقط یکی از انواع بلاک چین است. اما اصلاً چرا به بلاک چین‌های متفاوت نیاز داریم؟ تنوع انواع بلاک چین برآمده از نیازهای کاربران این فناوری پایه‌ای بوده است. هر یک از انواع بلاک چین، با وجود اساس مشترک، کاربری متفاوتی دارد و نیاز گروه‌های متفاوتی را برطرف می‌کند.
در این مقاله تلاش می‌کنیم به تعریف هریک از انواع بلاک چین بپردازیم، نقاط قوت و ضعف هرکدام را نام ببریم و در نهایت، با مقایسه‌ی بین آن‌ها، ارجحیت یکی بر دیگری را مشخص کنیم.
آنچه قرار است بخوانید
انواع شبکه های بلاکچین
به‌طورکلی می‌توانیم به این چهار نوع بلاک چین اشاره کنیم:
- بلاک چین عمومی (public blockchain)
- بلاک چین خصوصی (private blockchain)
- بلاک چین مشارکتی یا کنسرسیوم (consortium blockchain)
- بلاک چین ترکیبی یا هیبرید (hybrid blockchain)
بلاک چین عمومی چیست؟
بلاک چین عمومی یک شبکه بدون محدودیت و بدون نیاز به اجازه (permissionless) است که هر کاربری که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند به‌عنوان یک نود وارد آن شبکه شود. به‌محض ورود، او به تمام اطلاعات تراکنش‌های قبلی و جزئیاتشان دسترسی خواهد داشت و می‌تواند خودش هم در آن شبکه به انجام معاملات و تأیید معادلات دیگر بپردازد.
شایعترین کاربری این نوع از انواع بلاک چین، استفاده از آن در تبادلات ارزهای دیجیتال است. مانند بیت کوین، لایت کوین و اتریوم.
نقاط قوت و مزایای بلاک چین عمومی
در بلاک چین عمومی، کاربران یا نودها، نگران معتبر و غیر جعلی بودن دیگر کاربران نیستند زیرا احراز هویت و اعتبار نودها، نه به دست گروهی خاص، بلکه به‌وسیله فرایندی به نام اثبات کار (proof of work) انجام می‌شود. به همین دلیل کاربران می‌توانند مطمئن باشند که در فرایند معاملات، کلاهبرداری صورت نمی‌گیرد.
از دیگر نقاط قوت بلاک چین عمومی، این است که کاربران چنین شبکه‌ای بسیار زیاد هستند و هرکدام، نسخه‌ای کامل از جزئیات معادلات انجام شده در شبکه بلاک چین عمومی را دارند. این امر باعث می‌شود هک کردن چنین شبکه‌ای بسیار دشوار و بعید شود. این نوع از انواع بلاک چین، امنیت بالایی دارد.همچنین، کل این شبکه، شفاف است و تمام اطلاعات در اختیار یکایک نودها قرار دارد. این شفافیت هم، نقطه قوت مهمی محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید:الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) چیست؟ و چه کاربردی دارد؟
نقاط ضعف و معایب بلاک چین عمومی
در شبکه بلاک چین عمومی، نرخ انجام تراکنش‌ها در ثانیه به نسبت شبکه‌های خصوصی بسیار کمتر است زیرا در این شبکه گسترده، بر مبنای الگویی خاص، هر تراکنش باید به تأیید تمام نودها برسد که این امری زمان‌بر است. در ادامه همین مشکل، هرچقدر بر تعداد کاربران این شبکه افزوده شود، سرعت انجام تراکنش‌ها نیز کمتر می‌شود.
یکی دیگر از نقاط ضعف بلاک چین عمومی، این است که فرایند اثبات کار (proof of work) دارای الگوی پیچیده‌ای است که اجرای آن انرژی بسیار زیادی مصرف می‌کند. این استفاده بیش از حد انرژی، هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ محیط زیستی، بلاک چین عمومی را تبدیل به شبکه‌ای پرهزینه و شاید ناکارآمد می‌کند. این نوع از انواع بلاک چین، با وجود نکات مثبت و ارزشمند، نیازمند بهینه‌سازی است.
بلاک چین خصوصی چیست؟
این نوع از انواع بلاک چین، شبکه محدودی است که معمولاً در سازمان‌هایی از آن استفاده می‌شود که مایلند تنها عده محدودی، اختیارات تام و دسترسی به تمام اطلاعات داشته باشند. برای پیوستن به یک شبکه بلاک چین خصوصی، کاربر یا نود به اجازه نیاز دارد و غیر از نودهایی که مسئولان شبکه آن ها را مجاز بدانند، کاربر دیگری نمی‌تواند به شبکه وارد شود.
نقاط قوت و مزایای بلاک چین خصوصی
در بلاک چین خصوصی، تعداد نودها کنترل شده و محدود است. به همین دلیل، در انجام هر تراکنش، تعداد نودهای کمتری وجود دارند که لازم است جزئیات تراکنش را تأیید کنند. از طرف دیگر، چون ورود به شبکه بلاک چین خصوصی، نیازمند اجازه است و تعداد کمتری نسبت به بلاک چین عمومی به آن می‌پیوندند، انجام فرایند اثبات کار به انرژی و هزینه کمتری نیاز دارد. در نتیجه این نوع از انواع بلاک چین، مقرون‌به‌صرفه‌تر و بسیار سریعتر است.
راه‌اندازی یک شبکه خصوصی نیز، کار بسیار ساده‌تری است و البته بعد از راه‌اندازی هم می‌توان به تعداد نودهای مجاز این شبکه افزود.
نقاط ضعف و معایب بلاک چین خصوصی
یکی از نقاط ضعف بلاک چین خصوصی، مربوط به نیاز آن به یک ساختار نظارتی است. ماهیت بلاک چین از ابتدا، مبتنی بر راه‌اندازی شبکه‌ای نامتمرکز بوده اما در این نوع از انواع بلاک چین، گروهی خاص اختیارات و دسترسی تام دارند و در مورد مجاز بودن یا نبودن نودها برای ورود به شبکه تصمیم می‌گیرند. این موضوع باهدف اولیه بلاک چین در تعارض است.
از طرف دیگر، چون تعداد نودها در چنین شبکه‌ای محدود است، در نتیجه نسخه‌های کمتری از این شبکه وجود دارد و این امر، دسترسی سوءاستفاده‌گران را ساده‌تر می‌کند. از بین انواع بلاک چین، شبکه بلاک چین خصوصی امنیت کمتری دارد و ممکن است مورد حملات امنیتی قرار بگیرد.
بلاک چین مشارکتی یا کنسرسیوم
بلاک چین مشارکتی یا کنسرسیوم، یک شبکه نیمه غیرمتمرکز است. در بلاک چین خصوصی اختیارات و اطلاعات در انحصار یک شرکت یا سازمان بود اما در بلاک چین کنسرسیوم، چند شرکت یا سازمان، به طور هم‌زمان به اطلاعات دسترسی دارند و اختیار شبکه را برعهده می‌گیرند. این نوع از انواع بلاک چین، در مورد همکاری‌های چند شرکت یا سازمان بسیار کارآمد است بدین صورت که هم می‌توانند از فواید بلاک چین استفاده کنند، هم بخشی از اطلاعات و اختیارات را در دست عده‌ای محدود نگه دارند.
بلاک چین ترکیبی یا هیبرید چیست؟
این شبکه ترکیبی از بلاک چین عمومی و خصوصی است. یعنی ترکیبی است از یک سیستم مبتنی بر اجازه و یک سیستم بدون نیاز به اجازه. شبکه‌های بلاک چین ترکیبی یا هیبرید علاوه بر اینکه به شبکه عمومی متصل هستند، درون یک اکوسیستم بسته و کنترل شده کار می‌کنند. تراکنش‌های شبکه هیبریدی را می‌توان در خود شبکه تأیید کرد یا به یک شبکه عمومی فرستاد تا در آنجا تا شوند. در این نوع از انواع بلاک چین، بخشی از اطلاعات محرمانه و بخشی از اختیارات محدود می‌مانند و اینکه آن عده محدود چه کسانی باشند توسط خود نودها تعیین می‌شود.در ضمن، در بین انواع بلاک چین، این نوع از حمله‌های 51درصدی مصون است.
جمع بندی
اینکه کدام یک از انواع بلاک چین بهتر است، پاسخ مشخصی ندارد. با بررسی انواع بلاک چین و درنظرگرفتن نیازهای متنوع هر سازمان، ممکن است یکی از انواع بلاک چین مناسبتر از باقی انواع به نظر برسد. آنچه تجربه به ما نشان می‌دهد این است که شبکه‌های بلاک چین عمومی تا کنون موفقیت بیشتری داشته‌اند. اما شبکه‌های بلاک چین ترکیبی یا هیبرید، امکانات وسیعتر و البته پیچیده‌تری را ارائه می‌دهند که به نظر میرسد، فواید بسیار زیادی داشته باشند.
