استخر نقدینگی در دیفای: کسب سود و تامین نقدینگی به ساده‌ترین شکل

تصور کنید می‌خواهید ارز دیجیتال خود را در یک صرافی غیرمتمرکز معامله کنید، اما در آن لحظه کسی نیست که طرف مقابل معامله شما باشد. تا به حال فکر کرده‌اید که نقدینگی این معاملات از کجا تامین می‌شود؟ بله! جواب استخر نقدینگی (Liquidity Pool) است. استخر نقدینگی در واقع یک «مخزن مشترک» از ارزهای دیجیتال است که توسط کاربران تأمین می‌شود و به هر کسی امکان می‌دهد بدون نیاز به خریدار یا فروشنده مستقیم، ارزهای خود را با سرعت و هزینه کم مبادله کند.

این مفهوم یکی از پایه‌های اصلی دنیای دیفای است و باعث شده معاملات همیشه باز و در دسترس باشند. کاربران با واریز رمزارزهای خود به این استخرها نه تنها به انجام معاملات بازار کمک می‌کنند، بلکه بخشی از کارمزد معاملات را هم به عنوان پاداش دریافت می‌کنند. در ادامه هر آنچه باید در مورد استخرهای نقدینگی کریپتو بدانید را آورده‌ایم. همراه ما باشید.

نکات کلیدی

• استخرهای نقدینگی مخزن مشترکی از توکن‌ها هستند که معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز را بدون نیاز به طرف مقابل ممکن می‌کنند.

• کاربران با واریز توکن‌های خود به استخر، توکن LP دریافت می‌کنند و از کارمزد معاملات سود می‌برند.

• استخرهای نقدینگی امکان انجام ییلد فارمینگ، شرکت در حاکمیت پروتکل و حتی استفاده از دارایی‌های سنتی توکنیزه‌شده را فراهم می‌کنند.

• معاملات در استخرها با استفاده از بازارساز خودکار (AMM) انجام می‌شود و همیشه نقدینگی موجود است.

• ریسک‌های مهم شامل ضرر ناپایدار، اسلیپیج، مشکلات فنی و ریسک پروژه یا قرارداد هوشمند است.

• پروتکل‌های معتبر مانند یونی‌سوآپ، بالانسر، سوشی‌سوآپ، کرو فایننس و پنکیک‌سوآپ، امن‌ترین گزینه‌ها برای مشارکت در استخر نقدینگی هستند.

• شناخت درست استخرها و انتخاب پروژه‌های معتبر، هم به حفظ سرمایه کمک می‌کند و هم فرصت‌های سودآوری بیشتری فراهم می‌آورد.

استخر نقدینگی (Liquidity pool) چیست؟

برای تعریف این تکنولوژی می‌توانیم از زوایای مختلفی آن را توضیح دهیم. استخر نقدینگی یا لیکوییدتی پول یکی از اصلی‌ترین تکنولوژی‌های DeFi است که کارایی زیادی در پروتکل های وام دهی دارد. در واقع استخر نقدینگی یک استاندارد جدید برای انجام معاملات کارآمد به سرمایه گذاران ارائه می‌دهد تا بتوانند از دارایی‌های خود سود دریافت کنند.

در تعریف دیگر از لیکوییدیتی پول می توانیم بگوییم که استخرهایی از توکن هستند که در صرافی های غیرمتمرکز توسط قراردادهای هوشمند قفل می شوند. هدف این نوع فناوری، رفع مشکلات کمبود نقدینگی و ساده کردن معاملات در بازار ارزهای دیجیتال است. پیوستن به این استخرها نیازمند دانش و مهارت خاصی است، با این حال سرمایه گذاران زیادی در تلاش برای پیوستن به استخرهای نقدینگی هستند.

استخر نقدینگی چگونه کار می کند؟

سرمایه گذاران در لیکوییدیتی پول با توجه به میزان سرمایه شان توکن می گیرند. سپس با انجام معامله در صرافی های غیر متمرکز، با توجه به میزان سرمایه شان، بخشی از کارمزد آن را دریافت می کنند. توکن هایی که سرمایه گذاران در استخرهای نقدینگی دریافت می کنند از نوع توکن های LP هستند و به تنهایی دارایی های ارزشمندی هستند. این تکنولوژی ارزش بازار را با استفاده از بازارساز خودکار و حفظ قیمت توکن ها ارائه می کند. استخرهای نقدینگی با توجه به نوع پروتکل شان از الگوریتم های مختلفی استفاده می کنند.

 لیکویدیتی پول چه تفاوتی با دفاتر سفارش گذاری یا Order Book دارد؟

برای درک کامل استخرهای نقدینگی لازم است قبل از هرچیز نگاهی به یکی از اصول اولیه تبادلات الکترونیکی یعنی Order Book یا دفتر سفارشات بیندازیم. به زبان ساده، Order Book  لیست سفارشات بازی است که در یک بازار مشخص وجود دارند. سیستمی که توانایی اتصال سفارشات به یکدیگر را دارد Matching Engine یا موتور اتصال نامیده می شود. موتور اتصال دفتر سفارشات هسته های اصلی همه صرافی‌ های متمرکز (CEX) می‌ باشد. به جرات می توان گفت که این مدل از بهترین مدل‌ های انجام تبادلات است که به کمک آن می توان بازارهای مالی پیچیده ای را‌ به وجود آورد.

اما در اقتصاد غیرمتمرکز (DeFi) قضیه پیچیده تر از این حرف ها است. در این نوع بازار تبادل ارز باید به صورت کاملا غیر متمرکز انجام شود و هیچ شخص یا سازمان متمرکزی اجازه نگهداری سرمایه را ندارد. در زمان استفاده از Order Book این مسئله مشکلاتی را به وجود می‌ آورد. مشکل بعدی پرداخت هزینه‌ ای به نام Gas Fee که باید هنگام استفاده از Order Book پرداخت کنید. این مبلغ موجب بالا رفتن هزینه مبادله برای کاربران می‌ شود. مسئله بعدی توان پایین پردازش حجم مبادلات در شبکه های بلاک چین است. شبکه های بلاک چین توان پردازش حجم بالایی از مبادلات را ندارند.

البته صرافی هایی مانند صرافی غیر متمرکز بایننس وجود دارند که بر پایه دفتر سفارشات زنجیره‌ ای فعال هستند. این صرافی به صورت اختصاصی بر روی مبادلات ارزان با سرعت بالا تمرکز دارد. از دیگر صرافی های غیر متمرکز که از دفتر سفارشات زنجیره‌ ای استفاده می کند پروژه سروم است. پروژه سروم بر روی بلاک چین سولانا فعال است.

اما یک مسئله بسیار مهم وجود دارد و آن این است که هیچ بلاک چینی محبوبیت بلاک چین اتریوم را ندارد. به همین دلیل است که بیشتر سرمایه بازار کریپتو روی این بلاک چین قرار دارد. یکی دیگر از صرافی هایی که از دفتر سفارشات زنجیره ای استفاده می‌کند، پروژه Serum می باشد که بر پایه بلاک چین سولانا فعال است. اما همانطور که می‌دانید این بلاک چین‌ها هیچ‌کدام محبوبیت اتریوم را ندارند. این امکان که شما از سرمایه خودتان در شبکه اتریوم در دیگر شبکه ها استفاده کنید وجود ندارد. مگر این که از پل های بین زنجیره ای یا Cross-chain bridge استفاده کنید.

کاربردهای استخر نقدینگی

تا اینجای مقاله در مورد AMM ها گفتیم که محبوب‌ ترین کاربرد لیکوییدیتی پول ها بودند. استخر نقدینگی مفهومی بسیار ساده می‌ باشد که می تواند استفاده های گوناگونی داشته باشد. در ادامه برخی از مهمترین کاربردهای استخر نقدینگی را مورد بررسی قرار می دهیم.

ییلد فارمینگ (Yield Farming)

یکی از مهمترین این کاربردها در ییلد فارمینگ (Yield Farming) یا استخراج نقدینگی (Liquidity Mining) می‌ باشد. استخرهای نقدینگی پایه پلتفرم‌ های تولید خودکار بازده مثل یرن فایننس (Year Finance)  هستند. در این پلتفرم ها معامله گران وجوه خودشان را به استخر وارد کرده و بعد از آن به تولید بازده می‌پردازند. توزیع عادلانه و درست توکن های جدید بین افراد، یک کار سخت و مشکل برای پروژه های ارز دیجیتال است.

یکی از بهترین روش ها برای این کار استفاده از لیکوییدیتی ماینینگ است. به عبارت ساده ای توکن ها به صورت الگوریتمی بین افرادی که دارایی خود را وارد استخر کرده اند توزیع می شود. سپس توکن های صادر شده بین افراد نسبت به سهمی که دارند تقسیم می شود.

گاورننس (Governance)

گاورننس یا حاکمیت از دیگر کاربردهای لیکوییدیتی پول ها است. در بعضی موارد، در جهت ثبت طرحی پیشنهادی، به تعداد بسیار زیادی رای توکنی نیاز داریم. در چنین شرایطی می توان از استخر دارایی ها استفاده کرد. در این طرح افراد از منافع مشترکی که به نظرشان برای پروتکل مهم است، پشتیبانی می کنند.

بیمه

برخی حوزه ها در عرصه دیفای رو به ظهور است یکی از این حوزه ها بیمه است. بیمه در برابر‌ ریسک قراردادهای هوشمند قرار دارد. بسیاری از فعالیت ها در حوزه بیمه از لیکوییدیتی پول ها قدرت می گیرد.

ترنشینگ (Tranching)

یکی از کاربردهای پیشرفته استخرهای لیکوییدیتی، Tranching می باشد. ترنشینگ یک مفهوم است که از امور مالی سنتی نشات گرفته است. این مفهوم از تقسیم‌ بندی محصولات مالی است که بر اساس ریسک و بازده تشکیل می‌شوند. این محصولات مالی به LPها اجازه می‌ دهند که حالت‌ های ریسک و بازده شخصی‌ سازی‌ شده را انتخاب کنند.

دارایی های سنتی

جالب است بدانید که صدور دارایی‌ های سنتی در بلاک چین هم به استخرهای نقدینگی وابسته می باشد. با اضافه شدن وثیقه به استخر و اتصال آن به اوراکل بلاک چین معتمد، یک توکن مصنوعی به وجود می آید که ارزش به دارایی دلخواه شما بستگی دارد. در واقع این مسئله کمی پیچیده است اما ایده اصلی بسیار ساده‌ ای دارد.

معایب و خطرات تهدید کننده در یک استخر نقدینگی

نقدینگی پایین

در استخرهایی که حجم نقدینگی پایین دارند، ممکن است در زمان برداشت سرمایه با اسلیپیج بالا مواجه شوید یا حتی امکان برداشت سریع وجود نداشته باشد. این موضوع به‌ویژه در پروژه‌های کوچک یا تازه‌تأسیس شایع است.

نوسانات بازار

بازار ارزهای دیجیتال بسیار پرنوسان است. افت ناگهانی قیمت توکن‌ها می‌تواند ارزش کلی دارایی‌های شما در استخر را کاهش دهد. حتی اگر سود حاصل از کارمزد تراکنش‌ها را دریافت کنید، ممکن است این سود نتواند افت قیمت توکن‌ها را جبران کند.

ریسک پروژه و تیم توسعه‌دهنده

برخی از استخرهای نقدینگی توسط تیم‌های ناشناس ایجاد می‌شوند. در چنین شرایطی احتمال راگ پول (Rug Pull) وجود دارد، یعنی تیم پروژه نقدینگی را خارج کرده و سرمایه کاربران را از بین می‌برد. بنابراین، انتخاب پروژه‌های معتبر با تیم شفاف و حسابرسی‌شده اهمیت زیادی دارد.

ریسک‌های فنی و عملیاتی

مشکلات فنی در شبکه (مانند کارمزدهای بالا در زمان شلوغی شبکه یا کندی تراکنش‌ها) می‌تواند باعث شود نتوانید به‌موقع سرمایه‌تان را خارج کنید. این مسئله به‌ویژه در شبکه‌هایی مثل اتریوم که در زمان ازدحام کارمزدهای بالایی دارند، جدی است.

مزایای شرکت در یک استخر نقدینگی

یکی از مهمترین مزایای استخرهای لیکوییدیتی پول، تامین نقدینگی تریدهایی است که از صرافی های غیر متمرکز استفاده می کنند. علاوه بر این استخرها امکان کسب سود از نگهداری رمز ارزها را با استفاده از تبدیل شدن به LPها و کسب کارمزد حاصل از تراکنش‌ها را فراهم می آورند.

بسیاری از پروژه ها برای افزایش وسعت استخر نقدینگی و کاهش ریسک آن ها، تامین کنندگان را تشویق به معامله های بیشتر می کنند. بنابراین می توان گفت که در ییلد فارمینگ فرصت سودآوری بیشتری از طریق توکن های پاداش وجود دارد.

کاربردهای جدید استخرهای نقدینگی در حوزه دیفای

استخرهای نقدینگی در سال‌های اخیر کاربردهای تازه‌ای در حوزه دیفای پیدا کرده‌اند که فراتر از سوآپ توکن‌ها و تأمین نقدینگی ساده هستند. در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را بررسی می‌کنم:

 استخرهای نقدینگی برای دارایی‌های دنیای واقعی (RWA)

یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های اخیر بازار کریپتو ورود دارایی‌های دنیای واقعی (مثل اوراق خزانه، سهام، ملک یا حتی آثار هنری) به استخرهای نقدینگی است. پلتفرم‌هایی مثل Centrifuge و Maple Finance امکان توکنیزه کردن این دارایی‌ها و افزودن آن‌ها به استخرهای نقدینگی را فراهم کرده‌اند. این کار باعث شده کاربران بتوانند با تأمین نقدینگی روی دارایی‌های سنتی سود بگیرند و تنوع سبد سرمایه‌گذاری‌شان را افزایش دهند.

از طرف دیگر، این مدل به کسب‌وکارها کمک می‌کند که بدون نیاز به بانک‌ها سرمایه جذب کنند. در واقع استخرهای نقدینگی به منبع تأمین مالی غیرمتمرکز تبدیل شده‌اند که در دنیای واقعی هم کاربرد دارد و نقدینگی را از کریپتو به اقتصاد واقعی منتقل می‌کند.

 استخرهای نقدینگی کراس‌چین 

با رشد بلاکچین‌های لایه ۱ و لایه ۲، کاربران نیاز داشتند که نقدینگی بین زنجیره‌های مختلف بدون مشکل جابه‌جا شود. در سال ۲۰۲۵، استخرهای نقدینگی کراس‌چین (Cross-Chain Liquidity Pools) با استفاده از پروتکل‌هایی مثل THORChain، Stargate Finance و LayerZero توسعه یافته‌اند. این استخرها امکان انتقال نقدینگی و سوآپ دارایی‌ها بین شبکه‌هایی مثل اتریوم، آربیتروم، سولانا و پولکادات را به‌صورت یکپارچه فراهم کرده‌اند.

این امر باعث شده هزینه جابه‌جایی دارایی‌ها کاهش یابد، زمان انتقال کوتاه‌تر شود و تجربه کاربری بسیار بهبود پیدا کند. برای تریدرها این یعنی می‌توانند بدون نیاز به صرافی متمرکز، دارایی‌ها را بین شبکه‌ها جابه‌جا کنند و فرصت‌های آربیتراژ جدید پیدا کنند.

استخرهای نقدینگی دینامیک با کارمزد متغیر

یکی دیگر از نوآوری‌های جدید فضای دیفای، استخرهایی هستند که نرخ کارمزدشان بر اساس شرایط بازار تغییر می‌کند. پروتکل‌هایی مثل Uniswap v4 و Balancer V2 این امکان را فراهم کرده‌اند که کارمزدها به‌صورت الگوریتمی تنظیم شود تا نقدینگی بیشتری جذب شود یا در زمان نوسان‌های شدید بازار از ضرر ناپایدار جلوگیری شود.

این مدل باعث شده تجربه تأمین‌کنندگان نقدینگی (LP) بهبود یابد، چون آن‌ها می‌توانند بازده بهینه بگیرند. همچنین تریدرها هم از قیمت‌های منصفانه‌تر و اسلیپیج کمتر بهره‌مند می‌شوند.

استخرهای نقدینگی با وثیقه‌های چندگانه 

در گذشته استخرها معمولاً شامل دو توکن بودند (مثلاً ETH-USDC)، اما در سال‌های اخیر شاهد رشد استخرهایی هستیم که چندین دارایی را به‌عنوان وثیقه می‌پذیرند. این استخرها (Multi-Collateral Pools) مثل Balancer Weighted Pools می‌توانند ۳ تا ۸ توکن مختلف داشته باشند و با وزن‌های متفاوت تنظیم شوند.

این کار تنوع را افزایش داده و ریسک را برای تأمین‌کنندگان نقدینگی کاهش می‌دهد. همچنین برای تریدرها گزینه‌های بیشتری برای سواپ و آربیتراژ فراهم می‌کند.

 استخرهای نقدینگی برای لیکویید استیکینگ 

با رشد پروتکل‌های استیکینگ، استخرهای نقدینگی ویژه توکن‌های استیک‌شده (مثل stETH، rETH) محبوبیت زیاده پیدا کرده‌اند. کاربران می‌توانند این توکن‌ها را در استخرهای نقدینگی سپرده‌گذاری کنند و علاوه بر پاداش استیکینگ، از کارمزد معاملات هم سود ببرند.

این مدل باعث می‌شود سرمایه قفل‌شده در استیکینگ همزمان نقدشونده باقی بماند و سرمایه‌گذاران بتوانند از دو طریق سود به دست بیاورند. در نتیجه بازده کلی استیکینگ به شکل چشم‌گیری افزایش می‌یابد.

چگونه می‌توانیم از لیکوییدیتی پول کسب درآمد کنیم؟

سرمایه گذاران از کارمزد حاصل از معاملاتی که در صرافی های غیر متمرکز نقدینگی آن را تامین کرده اند، سود دریافت می کنند. دریافت این سود با توجه به میزان دارایی شما متفاوت خواهد بود. بنابراین هر چقدر میزان دارایی بیشتری در استخر نقدینگی سرمایه گذاری کرده باشید، سود بیشتری نصیب تان خواهد شد. به درآمد حاصل از تامین نقدینگی لیکوئید پول، استخراج نقدینگی گفته می شود.

نرخ سود در استخراج نقدینگی با توجه به میزان موجودی لیکوییدیتی پول بستگی دارد. بنابراین می توان گفت هر چقدر موجودی استخر نقدینگی بیشتر باشد، درآمد شما نیز بالاتر خواهد رفت. به عنوان مثال ییلد فارمینگ یکی از مهم ترین استراتژی های کسب سود از یک استخر نقدینگی است. در این روش سرمایه گذاران برای داشتن درآمد بیشتر، بین استخرهای نقدینگی جا به جا می شوند.

در عملیات های ماینینگ لیکوییدیتی شما به عنوان سرمایه گذار توکن های خود را به استخر نقدینگی واریز کنید. مثلا در بلاکچین اتریوم اگر ۱۰ توکن از اتریوم با میزان ارزش ۱۵۰۰ دلار دارید، باید ۱۵۰۰۰ دلار تتر در حساب خود داشته باشید. مبلغ سرمایه گذاری شما در استخر نقدینگی به متقاضیان وام تعلق می گیرد. بنابراین در این روش شما نه تنها کسب در آمد می کنید، بلکه به توسعه پروژه های مالی غیرمتمرکز نیز کمک خواهید کرد.

بهترین استخرهای نقدینگی

تا اینجا در مورد چیستی یک استخر نقدینگی و نحوه کسب درآمد از آن صحبت کردیم. نکته جالب این است که در اکثر پلتفرم های غیر متمرکز از بازارسازان خودکار استفاده می شود تا معاملات در استخرهای نقدینگی بدون مجوز انجام شوند. در ادامه با بهترین استخرهای نقدینگی آشنا خواهیم شد:

یونی ‌سوآپ   (Uniswap)

یکی از مهم ترین پروتکل در صرافی غیر متمرکز یونی سواپ است که دنیای تامین نقدینگی لیکوییدیتی پول ها را دگرگون کرده است. این نوع صرافی با حذف واسطه ‌ها به معامله گران اجازه می‌ دهد تا به شکل مستقیم معاملات شان را انجام دهند. یونی سوآپ با استفاده از قراردادهای هوشمند به کاربران امکان معامله مستمر و تعیین قیمت را می دهد. ویژگی های این استخر نقدینگی که محبوبیت آن را افزایش داده است عبارتند از کارمزد پایین، نیاز نداشتن به مجوز و همچنین تجربه کاربری آسان. این پلتفرم یکی از پیشگامان حوزه بلاکچین DeFi است که تحولات گسترده ای را در امور مالی آن ایجاد کرده است.

بالانسر (Balancer)

پلتفرم بالانسر یکی از پلتفرم های غیرمتمرکز در استخرهای نقدینگی است که در آن امکان مدیریت خودکار پرتفوی و همچنین تامین نقدینگی وجود دارد. بالانسر با ایجاد تخصیص دارایی های پویا، امکان ایجاد استخرهای نقدینگی را فراهم می کنند. این نوع پرتوکل از مبادله بین توکن ها پشتیبانی کرده و به سرمایه گذاران کارمز و پاداش تخصیص می دهد. لیکوییدیتی پول بالانسر با رویکردهای جدیدی که دارد کارایی و انعطاف پذیری معاملات را افزایش می دهد. بنابراین علاوه بر حفظ دارایی های سرمایه گذاران، بازده سرمایه گذاری آن ها را به حداکثر می رساند.

سوشی ‌سوآپ  (Sushiswap)

این پروتکل نقدینگی غیرمتمرکز بر روی بلاک چین فعالیت می کند و با استفاده از قراردادهای هوشمند، نقدینگی معاملات را تامین می کند. مهم ترین ویژگی این پلتفرم، پشتیبانی از AMM است که باعث می شود کاربران از تامین نقدینگی جفت توکن ها پاداش دریافت کنند.

کرو فایننس   (Curve Finance)

یکی دیگر از استخرهای نقدینگی بر روی شبکه اتریوم، پلتفرم کرو فایننس است. این پروتکل نقدینگی با استفاده از بازارسازان خودکار، باعث انجام معاملات استیبل کوین با حداقل ضرر و کارمزد مقرون به صرفه می شود. الگوریتم های منحصر به فرد در کرو فایننس و همچنین عمیق بودن استخرهای نقدینگی در آن دقت معاملات را افزایش می دهد. در واقع می توان گفت کرو فایننس باعث افزایش محبوبیت استیبل کوین ها در بین کاربرانی شده که به دنبال معامله با ریسک پایین هستند.

پنکیک‌ سوآپ   (Pancake Swap)

استخر نقدینگی دیگر که در بازار مالی غیر متمرکز فعالیت می کند، پنکیک سوآپ است. این لیکویید پول بر روی زنجیره هوشمند بایننس ایجاد شده و امکان تامین نقدینگی و انجام معاملات را برای توکن های مختلف فراهم می کند. این پروتکل با استفاده از بازارسازان خودکار، نیازی به انجام معاملات به روش سنتی ندارد. بنابراین معامله گران با قرار دادن توکن های خود در استخر نقدینگی، کارمزد و پاداش دریافت خواهند کرد. کارمزد پایین و سرعت بالا در انجام تراکنش باعث شده تا یک جایگزین خوب و مقرون به صرفه برای دیگر صرافی ها باشد.

جمع‌بندی

استخرهای نقدینگی، یکی از پایه‌های اصلی دنیای دیفای هستند که امکان انجام معاملات سریع و بدون واسطه را فراهم می‌کنند. با مشارکت در این استخرها، کاربران نه تنها به توسعه بازار کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند از کارمزد تراکنش‌ها و پاداش‌های ییلد فارمینگ سود ببرند.

هرچند سرمایه‌گذاری در استخرهای نقدینگی مزایای زیادی دارد، اما همراه با ریسک‌هایی مثل ضرر ناپایدار، اسلیپیج و مشکلات فنی نیز هست. بنابراین انتخاب پروتکل‌های معتبر و مدیریت هوشمند سرمایه اهمیت زیادی دارد. در نهایت، شناخت درست استخرهای نقدینگی و استفاده از ابزارهای معتبر می‌تواند به شما کمک کند تا علاوه بر حفظ دارایی‌ها، فرصت‌های سودآوری بیشتری در دنیای دیفای پیدا کنید.